Reinbert de Leeuw - Reviews
De beste albums om cadeau te geven - The best albums to give as a gift
- Im wunderschönen Monat Mai door Barbara Sukowa & het Schönberg Ensemble o.l.v. Reinbert de Leeuw.
Reinbert de Leeuw stelt zijn compositietalent weergaloos in dienst van Schubert en Schumann. Je wordt meegezogen.
Reinbert de Leeuw puts his compositional talent incomparably at the service of Schubert and Schumann. You will be carried away.
- Liszt: Via Crucis, Collegium Vocale Gent & Reinbert de Leeuw
Radicaal, uitgepuurd lijfstuk van De Leeuw, die er al twee keer eerder een Edison mee won, in een begeesterde nieuwe opname.
Radical and purified, one of Reinbert de Leeuw’s core works, for which he won the Edison already twice, in a new inspired new recording
NRC, 20 november 2019
Hier irrte Richard Wagner
Für Reinbert de Leeuw ist die Musik des späten Liszt schon lange eine Herzensangelegenheit. Jetzt hat er dessen mysteriöses Alterswerk «Via Crucis» ein zweites Mal eingespielt – eine Kostbarkeit.
Gegen Ende seines Lebens schrieb Franz Liszt keine Musik mehr für die Lebenden. Er komponierte für die Ohren derer, die noch nicht geboren waren. Eine Vision, die selbst Zukunftsmusikern zu weit ging. Richard Wagner konnte, wie Frau Cosima in ihren Tagebüchern berichtet, richtig wütend werden, wenn ihm der Schwiegervater auszugsweise neueste Kompositionen vorstellte. Er sprach von «keimendem Wahnsinn», etwa in Bezug auf «Via Crucis». Warum?
Weil Liszt in dieser geheimnisvoll reduzierten Musik das romantische Jahrhundert zurücknimmt und der tonalen Harmonik den Boden entzieht. Keinerlei Grundtöne, die Zusammenhang stiften könnten! Dafür archaische Pentatonik, eine sich in Teile zerlegende Ganztonskala, unaufgelöste Chromatik und sprachähnliche Unisono-Melodien, die sich verkrümeln zu isolierten Einzeltönen. Als «Leitmotiv» in dem extrem vereinfachten Satz dient einzig, so könnte man sagen, eine übermässige Quart.
Vierzehn Szenen hat diese Passionsmusik für Klavier und Chor, gregorianische Liturgie begegnet darin katholischem Marienkult, aber auch dem protestantischen Bach-Choral, und die Kreuzabnahme ist allein dem Soloklavier vorbehalten. Nicht nur Wagner, auch sonst niemand wollte um 1878 davon etwas wissen. Liszt, der sich erträumt hatte, dass seine «Via Crucis» eines Tages im Kolosseum aufgeführt werde, hat die Uraufführung nicht erlebt. Sie fand erst am Karfreitag 1929 in einer Budapester Pfarrkirche statt – und bis heute handelt es sich um eine Rarität, anerkannt und heiss geliebt vor allem unter Komponisten und Pianisten.
Einer davon ist Reinbert de Leeuw. Für ihn ist, neben dem frühen Satie, der späte Liszt schon lange Herzensangelegenheit, er hatte «Via Crucis» bereits 1986, aus Anlass von Liszts 100. Todestag, erstmals eingespielt, mit dem Netherlands Chamber Choir. Und nun, ganz frisch, ein zweites Mal, mit dem Collegium Vocale Gent, noch süsser, straffer, feiner, innerlicher. Noch mysteriöser.
Eleonore Büning - Neue Zürcher Zeitung - 26.5.2019
Franz Liszt: Via Crucis. Salve Regina. Vater Unser. Ave Verum Corpus. Collegium Vocale Gent, Reinbert de Leeuw (Leitung). Alpha Classics CD 390.
Begeesterd gezongen meesterwerk
Tegen het eind van zijn leven componeerde supervirtuoos en proto-popster Liszt een aantal kale, uitgepuurde stukken die niemand begreep. De veertien staties van Via Crucis voor koor en piano bevatten minder noten dan veertien willekeurige vroege Liszt-maten. Reinbert de Leeuw (80) heeft een levenslange fascinatie voor zulke unzeitgemäße radicaliteit en kan als geen ander de zeggingskracht ervan voor het voetlicht brengen.
Twee keer al won hij een Edison voor Via Crucis: met de pianosolo-versie (2012) en met het Nederlands Kamerkoor (1986). Nu heeft De Leeuw Via Crucis opnieuw vastgelegd, met een ander topkoor, Collegium Vocale Gent. Overdreven? Nee, een waardevolle, gerijpte aanvulling. De nieuwe opname is opvallend sneller, de akoestiek is ruimer en de contrasten zijn uitgesprokener. Ook in details schuilen verschillen: zo klinkt het ‘Jesus cadit’ nu schroeiender, het ‘Stabat mater’ lichter en onthechter. Wat blijft is een begeesterd gezongen meesterwerk.
Joep Stapel / NRC / 17 april 2019
„Het Collectief“: Feines Gespür für Musik und die Zeichen der Zeit
Mit österreichischen Komponisten aus dem frühen 20. Jahrhundert startete das Osterfestival Tirol in seine 31. Auflage.
Verdienter Beifall am Ende eines stimmungsvollen Abends. Das „Het Collectief“ mit Sopranistin Katharine Dain (Bildmitte) und Dirigent Reinbert de Leeuw (3. von rechts).
Hall – Unerhört. So klang Musik der „Zweiten Wiener Schule“ bei ihrem Entstehen zu Beginn des 20. Jahrhunderts in manch einem konservativen Ohr. Gängige Dur-Moll-Schemata wurden durchbrochen zugunsten maximaler künstlerischer Freiheit und im Widerspruch zum Goût der Zeit. Heute, 100 Jahre später, kommen Werke von Alban Berg, Arnold Schönberg, Alexander Zemlinsky oder Anton Webern immer noch erstaunlich modern herüber. Mit ihrer Pionierarbeit ebnete die Wiener Schule nachfolgenden Generationen den Weg.
Das Osterfestival Tirol widmete sein Eröffnungskonzert am Samstag im Haller Salzlager den großen österreichischen Komponisten aus der Vor- und Zwischenkriegszeit. Auf Erden war ihnen kein dauerhaftes Glück beschieden. Schönberg und Zemlinsky flüchteten vor den Nazis in die USA. Webern wurde, mittellos und gebrochen, 1945 versehentlich von einem US-Soldaten erschossen. Und Alban Berg starb schon 1935 an einer Blutvergiftung.
Für das Het Collectief aus Brüssel scheint die Musik der Wiener Schule wie maßgeschneidert. Unter der Leitung von Reinbert de Leeuw gestalteten diese zehn Ausnahmekönner im Kollektiv eine eindrucksvolle, berührende Klangkulisse. Feinste Zwischentöne und filigrane Soli fanden viel Raum, ehe manch furiose Finalpartie die leidenschaftlichen Interpreten förmlich vom Sessel riss.
Sehr präsent und selbstbewusst, in manchen Passagen vielleicht zu stimmgewaltig, brachte die opernerprobte Katharine Dain ihren schönen Sopran zum Einsatz. Sie war kurzfristig für die erkrankte Katrien Baerts eingesprungen und interpretierte Lieder Bergs und Zemlinskys. Lieder getränkt in Sehnsucht und Schmerz, Trauer und Abschied. Die Liedverfasser dürften gespürt haben, welche Katastrophen auf die Welt im 20. Jahrhundert noch zukommen würden. (mark)
Tiroler Tageszeitung vom Mo, 08.04.2019
Festival Sonik. « La Vienne lunaire » fait le plein au théâtre Max-Jacob
Le public a réservé plusieurs rappels aux excellents musiciens du Het Collectief.
Vendredi, en début de soirée, le festival Sonik proposait, au très nombreux public réuni au théâtre Max-Jacob (un lieu idéal pour le programme prévu), un fascinant voyage au coeur de « La Vienne lunaire ».
Le Het Collectief, habitué du festival Sonik, a comme d'habitude démontré son sens de la poésie, dans un répertoire alliant les oeuvres d'Alban Berg et d'Arnold Schönberg. Édition après édition, Sonik prend son envol et ce serait dommage de couper cet élan en changeant sa formule ou sa programmation. Ainsi, plusieurs auditeurs, ont poussé la porte du théâtre, vendredi, simplement « pour entendre » une musique pour eux inconnue. Les sensibles « Vier Stücke » de Berg réunissent le piano et la clarinette. Ces pièces brèves, conviennent parfaitement à la sensibilité musicale de Thomas Dieltjens (piano) et Julien Hervé (clarinette). Dédiées à Schönberg, elles font référence à certaines de ses oeuvres, puisent dans le passé musical germanique et exigent de ses interprètes rigueur et musicalité.
« La nuit transfigurée
» Écrite sur un poème de Richard Dehmel, « La nuit transfigurée », de Schönberg, raconte la dramatique histoire d'un couple à la veille de son mariage. Présentée ici dans la version d'E. Steuermann, elle garde son intensité poétique. La musique reflète les sentiments qui agitent les protagonistes. Avec grande finesse, les musiciens jouent cette partition, pleine de couleurs sombres parfois. Une sorte de lumière semble jaillir lorsque la musique va s'éteindre. L'émotion est grande dans la salle et le public s'immerge dans cette musique si expressive. Et lorsque, ici où là, le thème musical de l'oeuvre transparaît ou s'impose, on savoure.
« Pierrot lunaire »
Changement de ton, avec le « Pierrot lunaire » de Schönberg. Composé en 1912, sur sept poèmes du Belge Albert Giraud, cette oeuvre grinçante qui fait appel à une technique vocale particulière (« Sprechgesang », autrement dit le « parlé chanté), est le reflet de l'âme d'un compositeur qui s'interroge sur les sentiments contradictoires qui l'agitent après la disparition de Gustav Malher. Tandis que les mots dansent sur l'écran placé au-dessus des musiciens, Marianne Pousseur déclame les vers, magnifiquement accompagnée par les musiciens dirigés par Reinbert De Leeuw. Drame, atmosphère délétère, l'oeuvre retrace, éloquente, le climat berlinois du début d'un siècle qui va changer les arts et le monde.
Brest / Quimper - 20 Mai 2018
Katrien Baerts überragt beim Amsterdammer Ligeti Festival
Auf die Solistin des Konzertabends mit vor allem Chorwerken György Ligetis musste das Publikum bis ganz zum Schluss warten. Erst im letzten Stück des Programms, den Mysteries of the Macabre kam Katrien Baerts auf die Bühne des Muziekgebouws.
Mit ihrer sehr einprägsamen Sopranstimme und ihrer witzig-spritzigen Vortragskunst hatte sie das Publikum innerhalb weniger Minuten für sich und die Musik von Ligeti gewonnen. Der Saal hing an ihren Lippen und ließ sich von ihren glasklar gesungenen Noten durchfluten. Ich war bestimmt nicht der einzige Zuhörer, der das von ihrer Darbietung erzeugte Glücksgefühl mit nach Hause nahm.
Katrien Baerts, Reinbert de Leeuw und Asko|Schönberg © Martina Z. Simkovicova
Dabei hatte es zu Beginn des Konzertes noch gar nicht nach einem beglückenden Konzerterlebnis ausgesehen. Dirigent Reinbert de Leeuw hatte den Nederlands Kamerkoor für das Eingangsstück Lux Aeterna (1966) hinter die Bühne verbannt. Auf dem Podium hatte sich das Asko|Schönberg aufgestellt, sodass man mit einer Änderung des gedruckten Programms rechnete. Plötzlich aber ging das Licht aus und nur de Leeuw saß im Scheinwerferlicht.
Sehr gedämpft klang Ligetis wohl berühmtestes Chorwerk – unter anderem bekannt als Soundtrack aus Stanley Kubricks Film 2001: A Space Odyssey – aus den Kulissen. Dies kam der Stimmung und dem Klang leider nicht zugute und viele Details gingen verloren. Sogar als im vorderen Saal sitzender Zuhörer wünschte man sich definitiv eine höhere Lautstärke. Auch stellte sich durch den sich einsam abmühenden Dirigenten keine vielleicht gewollte meditative Stimmung ein, die einen versteckt aufgestellten Chor hätte rechtfertigen können. Während der abschließenden sieben Takten tacet, die de Leeuw durchdirigierte, ging das Bühnenlicht wieder an.
Ohne Unterbrechung und in exakt demselbem Tempo begann danach das Kammerkonzert aus dem Jahre 1969/70. Die Ähnlichkeit beider Werke wurde durch diese Art der Präsentation durchaus deutlich und auch die Konzentration des Publikums wurde nicht durch Applaus und Umbau unterbrochen. Im ersten Satz Corrente mussten sich die Musiker noch freispielen, das klangliche Resultat blieb an der Oberfläche, bevor im zweiten Satz Calmo, sostenuto ein Englischhornsolo sich stimmungsvoll aus den farbenprächtigen Klangwolken hervorhob. Im dritten Movimento preciso e meccanico passte das altertümliche Cembalo hervorragend zu den Pizzicati der Streicher, die später im geräuschvollen Bartókpizzicato verschiedene Rhythmen ineinander verknoteten.
Aus geheimnisvollen Klangteppichen gewannen immer neue rhythmische Muster die Oberhand. Das Ergebnis ging beim Publikum bis zur Schmerzgrenze und darüber hinaus. Ligetis Musik hinterfragt Hörgewohnheiten und machte dadurch so manchen Zuhörer unruhig. Im abschließenden Presto beeindruckten sowohl die virtuose Pianistin und auch der Kontrabassist. Der Satz ging plötzlich und beinahe unbemerkt zu Ende, da alle Spieler bewegungslos innehielten, quasi in der Luft hängen blieben. Auch diese Stille kostete de Leeuw gekonnt aus und unterstrich damit die letzte Analogie zum vorherigen Werk.
„Hälfte des Lebens” machte den Anfang der Drei Phantasien nach Friedrich Hölderlin. Ungemein berührend war das stotternd wiederholte Silbenspiel, welches die Kälte der „klirrenden Fahnen“ lautmalerisch beschrieb. In „Wenn aus der Ferne” überwogen kanonische Einsatzfolgen – hier kamen vor allem die Bassstimmen zum Blühen. Später überzeugte ein ins Nichts entschwindendes Ende. Die Abendphantasie war geprägt von Atemlosigkeit, als ob die Zeit zum Einatmen fehlte, was so gar nicht zur letzten Textzeile „Friedlich und heiter ist dann das Alter“ passen wollte.
Nach der Pause kam das intelligente Festivalprogramm zwischen Anspruch und Wirklichkeit in Bedrängnis. Auf der einen Seite hätte man sich für Nacht und Morgen (1955) und Pápainé (1953) einen größeren Chor für mehr dynamische Bandbreite gewünscht. Auf der anderen Seite waren die sechs Solostimmen der Nederlands Kamerkoors ohne Countertenöre bei den Nonsense Madrigalen (1988/1993) zwar jeder für sich stimmlich überzeugend und sehr humorvoll, geschrieben war dieses Werk aber für die King Singers, also ein Männerensemble ohne Dirigenten.
Wer nach dem bahnbrechenden Erfolg von Barbara Hannigan mit den Mysteries (1991) von Katrien Baerts eine vorsichtigere Version dieser drei kurzen Arien aus Ligetis Oper Der große Makaber erwartet hatte, der hatte sich gründlich getäuscht. Alles war anders als erwartet. Baerts kam aus dem Saal auf die Bühne und die Musiker vom Asko|Schönberg zischten und swingten mit ihr um die Wette, dass es nicht nur eine Augenweide, sondern vom ersten Moment an ein ansteckender musikalischer Genuss war, der Ligetis Musik in jedem Punkt zu ihrem Recht kommen ließ.
Michael Klier, 09 April 2018
Many highlights at Ligeti Festival
Ligeti Festival
Pierre-Laurent Aimard, Joseph Puglia, Asko | Schönberg conducted by Reinbert de Leeuw
Heard: 05/04 and 06/04, Muziekgebouw aan 't IJ, Amsterdam
The music of György Ligeti belongs to the core repertoire of Asko | Schönberg and conductor Reinbert de Leeuw. This is evident from the Toonmeesters documentary that was shown last weekend during the four-day Ligeti Festival in the Muziekgebouw in Amsterdam. They are beautiful images, the rehearsal scenes in which the composer provides commentary to the ensemble. Ligeti's words can be briefly paraphrased: more tension, more expression, more drama. More!
Anyone who saw De Leeuw shuffle up the stage on Thursday evening before the opening concert, doubted whether that eternal lake was still there. But once behind the conducting stage, precision, energy and complete surrender dominated the score. Witness the intense performance of the Violin Concerto a work that deals with inaccessible contrasts and immense crescendo's. Like the fourth movement, 'Passacaglia', which steadily grows from a fragile violin note above puffing woodwinds to whipping tutti for hurricane power. Under De Leeuw, Asko | Schönberg gave the bottom one.
Joseph Puglia showed himself to be a dreamed Ligeti-soloist. His two-track play in the opening sizes was beautiful, in which he seamlessly merged with the ensemble and simultaneously accented sharp accent tones on percussionist Joey Marijs. A scorching solo concert in the final part found a counterpart in a particularly intimate rendition of the solo melody in the second movement.
An even bigger Ligeti-authority than De Leeuw is pianist Pierre-Laurent Aimard. Conductor and soloist found each other in an unparalleled performance of the Piano Concerto: on the edge of the expressive cut, but with optimum preservation of transparency in Ligeti's extremely layered textures.
At least as impressive was Aimard's integral performance of the Études on Friday night. In addition, the pianist carved almost mechanical precision with explosive power and expressive extremes without reserve. Although the toucher in the subdued parts could have been a fraction more subtle, he reached a high point in the other studies. On his stool, Aimard let Désordre reach a nail-hard height. The falling melodies of 'Automne à Varsovie' mourned in relief. At the final stage, the climaxes in 'L'Escalier du diable' and a blazing-fast Columna infinită appeared visibly to have taken their toll.
Veel hoogtepunten op Ligeti Festival
Onder Reinbert de Leeuw gaf Asko|Schönberg intense uitvoeringen van Ligeti’s Viool- en Pianoconcert. Pierre-Laurent Aimard imponeerde met zijn integrale uitvoering van de Études.
De muziek van György Ligeti behoort tot het kernrepertoire van Asko|Schönberg en dirigent Reinbert de Leeuw. Zoveel blijkt wel uit de Toonmeesters-documentaire die afgelopen weekend te zien was tijdens het vierdaagse Ligeti Festival in het Muziekgebouw in Amsterdam. Het zijn prachtige beelden, de repetitiescènes waarin de componist het ensemble van commentaar voorziet. Ligeti’s woorden laten zich kort parafraseren: meer spanning, meer expressie, meer drama. Méér!
Wie De Leeuw donderdagavond broos het podium op zag schuifelen voor het openingsconcert, twijfelde even of dat eeuwige meer er nog in zat. Maar eenmaal achter de dirigentenpult overheersten precisie, energie en een volledige overgave aan de partituur. Getuige de intense uitvoering van het Vioolconcert, een werk dat grossiert in ongenaakbare contrasten en immense crescendo’s. Zoals het vierde deel, ‘Passacaglia’, dat vanuit een fragiele viooltoon boven puffende houtblazers gestaag aanzwelt tot striemende tutti op orkaankracht.
Onder De Leeuw gaf Asko|Schönberg het onderste uit de kan.
Joseph Puglia betoonde zich een gedroomd Ligeti-solist. Mooi was zijn tweesporenspel in de openingsmaten, waarin hij kriebellijntjes naadloos liet versmelten met het ensemble en tegelijkertijd harde accenttonen spatgelijk afstemde op percussionist Joey Marijs. Een verzengende solocadens in het slotdeel vond een tegenhanger in een bijzonder innige vertolking van de solomelodie in het tweede deel.
Een zo mogelijk nog grotere Ligeti-autoriteit dan De Leeuw is pianist Pierre-Laurent Aimard. Dirigent en solist vonden elkaar in een weergaloze uitvoering van het Pianoconcert: op het scherp van de expressieve snede, maar met een optimaal behoud van transparantie in Ligeti’s extreem gelaagde texturen.
Minstens even indrukwekkend was Aimards integrale uitvoering van de Études op vrijdagavond. Daarbij paarde de pianist een bijna machinale precisie aan explosieve kracht en expressieve uitersten zonder reserve. Hoewel het toucher in de ingetogen delen een fractie subtieler had gekund, reeg hij in de overige etudes hoogtepunt aan hoogtepunt. Opverend van zijn kruk liet Aimard ‘Désordre’ uitmonden in een spijkerharde hoogte. De dalende melodieën van ‘Automne à Varsovie’ treurden in maximaal reliëf. Bij het slotapplaus bleken de climaxen in ‘L’Escalier du diable’ en een razendsnelle Columna infinită zichtbaar hun tol te hebben geëist.
NRC - Joep Christenhusz - 8 april 2018
'Moeilijke' muziek van Hongaarse Ligeti leeft, met dank aan Stanley Kubrick
Wie erbij was in Muziekgebouw aan 't IJ zal beamen dat zijn partituren nog heel lang meekunnen.
Wie had gedacht dat er ooit nog eens een wachtrij zou staan voor vrijgekomen kaarten op een festival rond György Ligeti? De muziek van de eigenzinnige Hongaar (1923-2006) wordt toch vaak in het hokje 'moeilijk' gestopt. Maar de openingsavond van het Ligeti Festival in het Amsterdamse Muziekgebouw aan 't IJ was stijf uitverkocht.
Wat misschien meehielp, is dat generaties filmliefhebbers Ligeti's muziek hebben leren kennen dankzij de films van Stanley Kubrick - het gebruik van Atmosphères en Lux Aeterna in 2001: A Space Odyssey had grote gevolgen voor Ligeti's roem. De naam van dirigent Reinbert de Leeuw - de ultieme ijveraar van de 20ste-eeuwse kunstmuziek, broos en op late leeftijd breed geliefd - zal ook de nodige zielen hebben verleid.
Hoe dan ook: Ligeti's muziek leeft, en wie er bij was, zal beamen dat zijn partituren nog heel lang meekunnen. Met Asko|Schönberg, Slagwerk Den Haag, klinkt Ligeti in ieder geval buitengewoon fris.
Dat gold net wat minder voor Melodien (1971), uitgerekend een stuk waaraan Ligeti's kenmerkende componeertechniek ten grondslag ligt die hij 'micropolyfonie' noemde.
De componist creëerde een labyrintisch web van stemmen met hoogst individuele melodielijnen, die hun eigen tempo, ritmen en contouren volgen. Het effect is een soort golf van klank die langzaam over je heen trekt; wie geconcentreerd luistert, ontdekt vele draaikolkjes.
De uitvoering was minder subtiel en daardoor ook iets minder spannend dan de opname die De Leeuw in 2000 met het Schönberg Ensemble maakte. Of waren de oren na de korte liedcyclus Síppal, dobbal, nádihegedüvel, met de charismatische alt Katalin Károlyi, vooral op zoek naar spektakel? Geweldig, hoe de slagwerkers ineens naar vier mondharmonica's grepen; het is een voorbeeld van Ligeti's vermogen om incourante instrumenten en 'onvolkomen' klanken, zoals bijgeluiden van de strijkers, te verheffen.
De glashelder spelende Pierre-Laurent Aimard maakte kauwende bewegingen op het ritme van zijn partij. ©
In het Vioolconcert toonde solist Joe Puglia zich vaardig en koersvast. Nog fraaier was het Pianoconcert, waarin je de glashelder spelende Pierre-Laurent Aimard kauwende bewegingen zag maken op het ritme van zijn partij. De slagwerkvondsten, met gelaagde ritmen ontleend aan Centraal-Afrikaanse muziek, zorgden voor extase.
Hopelijk blijft het niet bij dit festival en zien we Ligeti de komende jaren veel vaker op de lessenaars.
Volkskrant - Merlijn Kerkhof - 8 april 2018
De Johannes volgens Reinbert ***
Reinbert de Leeuw na afloop van de Johannes-Passion in het Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam. Foto Wouter Jansen
De Johannes volgens Reinbert is een samengaan van barokke klankkleuren en een eigentijdse, hoogstpersoonlijke lezing van De Leeuw. De uitvoering wijkt flink af van wat barokspecialisten en musicologen voor verantwoord houden.
Al zijn hele leven spant Reinbert de Leeuw zich in voor de grote, maar niet altijd even toegankelijke muziekvernieuwers van de 20ste en late 19de eeuw. Schönberg, Boulez, Ligeti, Liszt (zijn late werken), Satie: allen hebben (postuum) baat gehad bij de pr van de onvermoeibare dirigent en pianist, die zijn eigen componistencarrière voor hen opgaf.
Toch associeert het grote publiek hem tegenwoordig met een componist die helemaal geen extra zetje nodig heeft. Twee jaar geleden dirigeerde hij Bachs Matthäus-Passion bij het Nederlands Kamerkoor en Holland Baroque. De Leeuw gaf college bij De Wereld Draait Door en televisiekijkend Nederland viel als een blok voor hem. Het gevolg: uitverkochte zalen en kerken. De cineast Cherry Duyns maakte een documentaire over de Bach-bekering. Ook de dvd daarvan werd een hit.
Deze maand buigt De Leeuw zich met hetzelfde koor en hetzelfde ensemble over de Johannes-Passion (1724), het kleinere, maar oudere broertje van de Matthäus. Hij dirigeerde het stuk niet eerder. Hij hoorde het zelfs nooit in een concert.
Zondagavond in het Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam merkte je al aan de eerste inzet dat de uitvoering in veel opzichten zou afwijken van wat barokspecialisten en musicologen voor verantwoord houden. De hobo-isten leken verrast door het dubbeltempo in Herr, unser Herscher, en dat terwijl het openingskoor volgens ingewijden een dag eerder in de Groningse Oosterpoort nóg sneller werd gespeeld. Onmogelijk dat de violisten en koorzangers die zestiende nootjes allemaal konden raken, maar ja: Reinberts Will gescheh.
Nog zoiets: het slotkoraal, Ach Herr, lass dein lieb Engelein, wordt juist onwerkbaar langzaam ingezet. Het koor begint a capella en het lijkt alsof de zangers zich naakt en bekeken voelen: ineens doemt een vibrato op dat we de voorgaande twee uur niet hebben gehoord, alsof het koor een Brahms-lied verkent. Bij het b-deel (Alsdenn vom Tod erwecke mich) komt de orkestrale versterking alsnog.
Het Nederlands Kamerkoor zingt de koralen gloedvol. Prachtig hoe alles stroomt in In meines Herzens Grunde. Maar de dissonanten - zowel in de tekst als in Bachs noten - worden er ook wat door bedekt. Die wringende samenklank in Wer hat dich so geschlagen (schlááá, au au!) moet wel zeer doen.
De Johannes volgens Reinbert is, kortom, een hybride: een samengaan van barokke klankkleuren en een eigentijdse, hoogstpersoonlijke lezing waarin de schoonheid het vaak wint van de retoriek. Een uitvoering met de intensiteit van een bevlogen amateurvereniging, maar dan gespeeld door goede professionals - en dat alles onder leiding van een sjamaan van bijna 80 die we zo graag eren.
Als evangelist was de IJslander Benedikt Kristjánsson aangetrokken. Twee jaar geleden zong de tenor ook in de Matthäussen. Dat was geen onverdeeld succes. Zijn heldere, zachtaardige tenorstem was niet het probleem, dat hij continu in de jammerstand bleef staan wel: hij reduceerde zijn partij destijds tot die van de geschokte, verbijsterde verteller die het zo op een huilen zou kunnen zetten.
In de Johannes koos de tenor wijselijk voor een wat afstandelijkere houding. In de Johannes wordt een Jezus verheerlijkt die geen twijfel kent; daarbij past geen pathetiek. Dat voor de Christus-partij Andreas Wolf gecast was (een stralende bas-bariton, vocaal supe-rieur), was dan ook de best mogelijke keuze.
En De Leeuw? Hoewel hij fragiel is (je ziet zijn ruggegraat door zijn jasje heen als hij vooroverbuigt), veert hij driftig heen en weer op zijn dirigentenkruk als hij de passage leidt waarin het volk roept om een kruisiging. Als de laatste noot heeft geklonken, steekt hij geen hand in de lucht om het applaus uit te stellen. Stoïcijns smakt hij zijn partituur dicht. Rij 9 is in tranen.
Volkskrant - Merlijn Kerkhof - Maart 2018
Veel tempowisselingen, die niet altijd goed uitpakken
Johannes-passion door Holland Baroque, Nederlands Kamerkoor o.l.v. Reinbert de Leeuw
Reinbert de Leeuw leidt de Johannes-Passion (C) Wouter jansen
Het rete-eigenwijze barokorkest Holland Baroque, dat onder de bezielende leiding van de tweeling Tineke en Judith Steenbrink als geen ander de 21ste-eeuwse esthetiek van anything goes reflecteert, baarde in 2016 opzien met de keuze voor Reinbert de Leeuw als dirigent van Bachs Matthäus-Passion. Reinbert de Leeuw, dat was toch de grote pleitbezorger van de meesters der moderne muziek en de muziek van nu?
Ja, dat was hij, en dat is hij nog steeds, maar aangezien ook Bach muziek van nu is, zijn er weinig redenen te bedenken waarom je als barokorkest De Leeuw níet zou vragen. Bovendien was de kans groot dat hij vanuit zijn expertise iets anders, iets inspirerends met die Matthäus zou doen, en dat was precies waar het de Steenbrinkjes om was begonnen.
Die Matthäus viel niet tegen. Geholpen door het Nederlands Kamerkoor en een paar schitterende solisten, onder wie Benedikt Kristjánsson als de evangelist en Andreas Wolf als de Christus, opteerde De Leeuw voor een zeer persoonlijke, ten diepste hyperromantische Bach, die weinigen onberoerd liet. En dus kreeg de dirigent de uitnodiging dit jaar ook de Johannes-Passion te doen.
Het ging zo snel, dat het koor de coloraturen amper kon behappen
In een mudvol Muziekgebouw aan 't IJ brachten Holland Baroque, het Nederlands Kamerkoor en solisten onder De Leeuw zondagavond een Johannes ten gehore die soms diep ontroerde en even vaak bevreemdde.
De Leeuws interpretatie was hoorbaar vanuit de retorica opgebouwd: de tekst vóór alles. Dat had zeer levendige tempo-opvattingen tot gevolg. Een plotselinge versnelling bij Jesum von Nazareth!, een enorme vertraging bij het eerste koraal O grosse Lieb, een versnelling bij Dein Will gescheh en altijd korte fermates.
Op de beste momenten was dat van een grote schoonheid (het koraal Wer hat dich so geschlagen), maar op de slechtste was het vooral ongemakkelijk, zoals in het echt veel te snel genomen openingskoor Herr, unser Herrscher, waarin het Nederlands Kamerkoor de coloraturen amper kon behappen. De schrijnende, dissonerende voorhoudingen hadden door dat tempo ook veel te weinig reliëf. De Leeuws keuze was van structuralistische aard -de voorecho van het koraal Kreuzige, kreuzige!, wat op papier aardig leek, maar in de praktijk averechts werkte.
Ontroering
Heel curieus was ook de nooit vertoonde versnelling halverwege het afsluitende koraal Ach Herr, lass dein lieb Engelein. Mooi was hier weer wel het crescendo, toen de solisten met het koor gingen meezingen.
Onvoorwaardelijk indrukwekkend waren het koor en de musici en met name de solisten Wolf en Kristjánsson. Vooral bij het altijd weer verbijsterende und weinete bitterlich na Petrus' verraad en het kraaien van de haan, zorgde de IJslandse tenor voor diepe ontroering.
Het applaus na afloop was gul en luid. En de zeer moeilijk lopende De Leeuw oogde breekbaarder en kwetsbaarder dan ooit.
Parool - Erik Voermans - maart 2018
Johannes mogelijk nog diverser uitgevoerd dan Matthäus
Reinbert de Leeuw dirigeerde in 2016 voor het eerst de Matthäus. Dit jaar is het tijd voor zijn eerste Johannes, wederom met Holland Baroque en het Nederlands Kamerkoor. Foto ANP
Klassiek Rond Pasen klinkt in Nederland natuurlijk overal de Matthäus-Passion, maar ook de vlottere Johannes Passion is op veel plekken te beleven.
In Passie-gek Nederland klinkt de Matthäus deze maand in alle smaken. En in de luwte daarvan wordt Bachs oudere, kleinere en vlottere Johannes Passion al bijna net zo vaak uitgevoerd. Daarbij zijn de verschillen zo mogelijk nog groter, bleek uit een vergelijking tussen drie topensembles. Bewogen Ton Koopman en Philippe Herreweghe zich niettemin binnen dezelfde bandbreedte, Reinbert de Leeuw trok met zijn interpretatie van uitersten een geheel eigen, niet helemaal overtuigende lijn.
Herreweghe maakte indruk met een superieur openingskoor. De zestien zangers van Collegium Vocale klonken groots en warmbloedig, Herreweghe bracht veel reliëf aan en boetseerde een meeslepend betoog. Na dat overrompelende begin viel evangelist Maximilian Schmitt tegen: veel vibrato, overdadige expressie. Peter Kooij, die inviel voor een zieke collega, betoonde zich als Christus van een ander kaliber.
Mooiste totaalklank
De solisten maakten bij Herreweghe deel uit van het koor, om meer vocale samenhang en intimiteit te creëren. Toch kwamen veel aria’s niet goed uit de verf en wist geen enkele solist echt te overtuigen. Hoewel de koorscènes puntgaaf en retorisch sterk waren, verloor de uitvoering gaandeweg momentum – op het kookpunt van de gebeurtenissen verlangde je naar meer opwinding, desnoods ten koste van het raffinement. Ondanks de mooiste totaalklank realiseerde Herreweghe zo niet de meest geslaagde Johannes.
Daarvoor moest je bij Ton Koopman en zijn Amsterdam Baroque Orchestra & Choir zijn, niet in de laatste plaats dankzij een geweldig solistenkwartet. Vooral Tilman Lichdi was verpletterend goed als meelevende, maar nooit schmierende evangelist – de fellere, dramatischere Johannes paste hem nog beter dan de Matthäus. Ieder detail was raak, zonder dat het geheel een bestudeerde indruk maakte. Lichdi zong ook de tenoraria’s en excelleerde in Erwäge: zo naturel en ontroerend heb ik deze lastige aria nog nooit gehoord.
Transparantie
Bas Klaus Mertens (69) vertoonde geen spoortje van slijtage en imponeerde behalve als Christus bovenal met het sonoor, zonder opsmuk gebrachte arioso Betrachte, meine Seele – vervoerende, diepzinnige eenvoud. Ook het zeventienkoppige koor zong prachtig, al was de Jacobikerk-akoestiek niet optimaal voor de transparantie. Koopman, dirigerend van achter het kistorgel, zorgde voor vaart in de handeling en bracht rust aan met de koralen, die hij qua kleur en tempo gelijkaardig toonzette. Bij Koopman scholen de verrassingen in de details – het diminuendo op het driewerf ‘Herr!’ in het openingskoor bijvoorbeeld, of het scherpe uitlichten van chromatiek in de koorscènes aan het begin van deel 2. Hooguit zou je de turbae (volksopstootjes) wat uitgesprokener wensen.
Aan uitgesproken turbae bij Reinbert de Leeuw geen gebrek. De Leeuw, icoon van de eigentijdse muziek, dirigeerde in 2016 voor het eerst de Matthäus, waarbij hij de hele historische uitvoeringspraktijk aan zijn laars lapte. Dat het een hit werd lag zeker ook aan De Leeuws aanstekelijke bevlogenheid. Diezelfde intensiteit was de aantrekkingskracht van zijn eerste Johannes, wederom met Holland Baroque en het Nederlands Kamerkoor.
Die ervaren zangers en musici zullen zich kapot geschrokken zijn toen De Leeuw het moordende tempo van Herr, unser Herscher aangaf: het reduceerde het openingskoor tot een troebel spervuur van nootjes waaraan weinig eer te behalen viel. De koralen waren dan weer zo traag dat ze haast omvielen. In de vele flitsende turbae kon het koor gelukkig wel zijn klasse tonen. Sowieso etaleerde De Leeuw een scherp zintuig voor drama, geholpen door de uitstekende tandem van ranke evangelist Benedikt Kristjánsson en diepe Christus-bas Andreas Wolf.
Zijn grootste verrassing serveerde De Leeuw aan het einde, door het slotkoraal a capella uit te voeren. Ach Herr, lass dein lieb Engelein klonk zo breekbaar en traag dat het bijna vervluchtigde. Halverwege viel het orkest toch in en zwol het aan tot een triomfkoor. In de stilte voor de ovatie sloeg De Leeuw, uitgeput, de partituur met een klap dicht.
NRC - Joep Stapel - maart 2018
De waarheid van verdriet en wanhoop
Hoe mager is Reinbert de Leeuw, denk ik vluchtig als hij het podium op komt, een beetje gebogen. Koor en solisten, het orkest, iedereen staat en zit klaar, De Leeuw draait zich naar ze toe en heft zijn armen op: die rare, bijna rommelige, ook wat schrille klanken van het openingskoor van de Johannespassion – het is of De Leeuw ze tevoorschijn zwaait.
Hij heeft dit uitgebreid ingestudeerd met het Amsterdam Baroque Orchestra, hij moet zo vaak hebben gezegd dat hij hier wat meer, daar wat minder, dit wat langer, dat wat ingehoudener, dat het tempo iets hoger, iets lager, iets dansanter of gedragener moest zijn. Nu is het hele orkest een en al concentratie. En daar komt het koor: „Herr! unser Herscher.” Rare tekst, toch, beetje onaangenaam ook, zoals zoveel tekst van de Johannes. Het Nederlands Kamerkoor zingt het overtuigend, wat de tekst alleen maar bevreemdender maakt.
Denk niet dat dit onbelangrijk is, zeg ik tegen mezelf als ik de ontroering om dit alles voel opkomen. ‘Dit alles’ is werkelijk alles: de grote zaal van de Oosterpoort in Groningen, die helemaal volzit met allemaal aandachtig luisterende mensen, het licht dat om en over de uitvoerenden hangt, de zwaaiende armen van de dirigent, de muziek zelf, en het verhaal van een mens die door een meute gestraft wordt voor iets onduidelijks, omdat ze razend zijn, bloed willen zien – Es wäre gut, daß ein Mensch würde umbracht für das Volk.
Weinig is zo griezelig als een woedende meute. Ze willen deze man dood zien. En diezélfde stemmen bewenen zijn lot, zingen over hun heil en zijn koninkrijk. Dat is niet alleen in een uitvoering zo, maar ook in de werkelijkheid. Dezelfde mensen die geroerd zijn door het lot van een jonge sportman, zijn bereid om een asielzoekerscentrum – en dezelfde mensen die naar een Johannespassion zitten te luisteren? Een menigte stijgt boven de individuen uit, in goede en kwade zin.
Het koor zingt de wonderlijkste teksten: „Flieht – Wohin? – zum Kreuzeshügel,/ Eure Wohlfahrt blüht allda.” Uw welzijn bloeit op de kruisheuvel, jawel. Griezelig is het, al dat verheerlijken van het vergoten bloed, allemaal ‘om ons’, allemaal tot een of ander heil. Brr. „Achttiende-eeuws piëtisme” zegt de kunsthistoricus die ik na de voorstelling spreek schouderophalend. Het heeft even geduurd voor spreken weer mogelijk was na deze verpletterende uitvoering.
Er is bijvoorbeeld die sopraanaria die precies uitdrukt hoe het is als een innig geliefd iemand gestorven is en de hele wereld tot stilstand komt: Erzähle der Welt und dem Himmel die Not:/ Dein Jesus ist tot! Alles aan die aria, het bijna haperende zingen, ‘to-o-o-t’, de fluit en de hobo die verzachtend optreden maar ook steeds even stilvallen omdat er iets waarlijk ontzagwekkends is gebeurd, wrijft het in: hij is echt dood. De man van wie je zoveel hield.
Het is het geheim van de muziek dat die kan laten horen wat we voor waar houden – de waarheid van het verdriet, de waarheid van de wanhoop. Dat zijn de momenten waarop muziek alles zegt van wat een mens kan ondergaan.
En als dan in het slotkoraal het koor zo smekend zingt „erhöre mich! erhöre mich!” – wie beweegt dan niet mee? Verhoor mij. Alstublieft. De Leeuw laat het koor eerst ingetogen zingen zonder orkest en zet dan pas hun smeekbede instrumentaal kracht bij.
Denk niet dat dit onbelangrijk is. Nee. Het hoort tot het mooiste wat de mens weet voort te brengen, terwijl het tegelijkertijd het verschrikkelijkste verbeeldt: maak die man af.
Marjoleine de Vos, redacteur van NRC - 19 maart 2018
.
Na de eerste haast en schrik volgt alsnog de bekroning
Na het overweldigende succes van zijn Matthäus Passion, een muzikale queeste die door Cherry Duyns werd vastgelegd in een prachtige documentaire, heeft Reinbert de Leeuw een nieuwe missie te volbrengen: de Johannes Passion. Zo kan het gaan – De Leeuw, decennialang het gezicht van de avantgardemuziek, werd in een paar jaar tijd de grand old man van de oude muziek.
Zaterdagavond was de eerste van een reeks uitverkochte Johannespassies in Groningen, goeddeels met dezelfde zangers en musici als twee jaar geleden.
Bij de Johannes ligt de nadruk echter niet op het lijden van Christus, maar op zijn hemels koningschap, en daarbij is deze passie niet alleen korter, maar ook feller en persoonlijker van signatuur dan de Matthäus. Het openingskoor met het driemaal herhaalde Herr is werkelijk van een ongeëvenaarde grandeur.
Dat was dus wel even schrikken, de inzet van dat openingsdeel, waar een duistere, onrustige beweging in het orkest de muziek een onontkoombare urgentie gaf, en waar tegelijk een moordend hoog tempo aan de grootsheid ervan hogelijk afbreuk deed.
Er blijft van de verheerlijking van de heerser des hemels weinig over, als het zo snel moet. Zo zaten er meer mitsen en maren in de uitvoering. Neem de rare timing en buikige uithalen van de tenorsolist in Erwäge, de gemaniëreerde uitschieters van sopraan Joanne Lunn in Ich folge dir gleichfalls, en het wat nietszeggende Ruht wohl na de graflegging.
Prachtig waren dan weer de koralen, die het persoonlijk drama van Petrus, die zijn Jezus verraadt en Pilatus, die tegen zijn wil een onschuldig man ter dood veroordeelt, een gelovig reliëf gaven. Daar, in stem en tegenstem, was het verhaal op zijn best. Zo waren het de pregnante tonen, briljant geplaatst, van de gambist die de altaria Es ist volbracht een enorme zeggingskracht verleenden en werd de zegevierende held uit Juda muzikaal bekroond door de evangelist die ons sotto voce Jezus’ overlijden mededeelde.
De Leeuw zat er middenin, als een baken van rust. Het slotkoraal begon a capella in comtemplatieve rust en eenvoud, waarna crescendo en accelerando naar smeekbede en eeuwige lofprijzing – vanuit de tekst was dat de spijker op z’n kop: met de verheerlijking terug in de beweging.
Dagblad van het Noorden - Minke Muilwijk- 12 maart 2018
De beste muziek van 2017 volgens onze recensenten
Jaaroverzicht 2017:
Het mooiste - in vier genres - dat in 2017 aan de geluidsdragers werd toevertrouwd.
Breekbaar, messcherp en diepzinnig.
4. Complete Works for Ensemble and Choir-Kurtág, Asko|Schönberg, Groot Omroepkoor, ECM New Series
Voor de notoir lastige en kritische Hongaarse componist György Kurtág zijn dit 'gedroomde opnamen' en dat is invoelbaar. Zijn muziek wordt door dirigent Reinbert de Leeuw, het Groot Omroepkoor en solisten Natalia Zagorinskaya, Gerrie de Vries en Harry van der Kamp in het hart getroffen. Beter kan het niet.
Door: recensenten Het Parool 30 december 2017
Im wunderschönen Monat Mai
Eindhoven - Als ik iets erg mooi vind wil ik het steeds weer horen en dan liefst in dezelfde uitvoering. Ik wil, als het over iets vocaals gaat, dat woord weer horen waarin de stem zo mooi tot uitdrukking komt, die aangrijpend aangezette medeklinker, dat net wat onzuivere moment dat de uitvoering zo spannend maakt.
Dit brak me op bij het luisteren naar Im wunderschöne Monat Mai, de muziektheatrale visie van Reinbert de Leeuw op liederen van Schumann en Schubert, die vrijdagavond in het Muziekgebouw klonk.
De Leeuw en zijn Asko|Schoenberg namen de liederen tien jaar geleden op met de Duitse actrice Barbara Sukova en kregen daarvoor een Edison, Cherry Duijns maakte er een wondermooie dvd van. De expressieve en levenservaren Sukova verpersoonlijkte begrippen als wrangheid, twijfel, woede en zachtheid op een niet te evenaren manier. De Nederlandse actrice/zangeres Loes Haverkort stond bij de kenners van de Sukova-versie bij voorbaat op achterstand, maar wist met een eigen invulling sympathie te verwerven. Ze kroop diep in de liederen, ze gaf zichzelf op bewonderenswaardige en kwetsbare wijze. Ze zong, tierde, mijmerde, sprong en kroop, ze kwam Schubert, Schumann en De Leeuw een heel eind tegemoet.
Wat ik miste was dictie. Ze buitte de specifieke eigenschappen van de Duitse taal niet uit. Ze was niet goed verstaanbaar - het was ook even wennen aan het versterkte geluid dat wezensvreemd klonk tegen dat van de akoestische instrumenten - medeklinkers vielen aan het begin en het einde van een woord veelal weg. Haverkort zong en acteerde met dramatiek, maar kwam aan karakter net tekort. Het spel van Asko|Schönberg was top. Bij dit werk draait het niet om perfectie maar om zeggingskracht en daarvan hebben De Leeuw en de zijnen ruim voldoende te bieden.
Eindhovens Dagblad - Marjolijn Sengers - 16 december 2017
14.12.2017
ECM SOUNDS
Jahresrückblick 2017 - ECM New Series
Für den Jahresrückblick haben wir Pressestimmen zu einigen der wichtigsten Neuerscheinungen des Jahres 2017 zusammengestellt.
György Kurtág - Präzision in höchster Verdichtung
Feinfühligkeit und Präzision sind erforderlich, wenn man komplexe Werke der zeitgenössischen Musik adäquat interpretieren möchte. Über beides verfügt das Ensemble Asko|Schönberg in hohem Maße. Seit vielen Jahren zählt das niederländische Kammerorchester zur Elite der Neue-Musik-Ensembles. Auch der Niederländische Rundfunkchor, der mit 74 Vokalisten den größten Berufschor der Niederlande darstellt, gilt seit vielen Jahren als versierter Klangkörper für zeitgenössische Musik.
Gemeinsam mit diesen beiden Spitzenensembles und hochrangigen Solisten wie der russischen Sopranistin Natalia Zagorinskaya, der serbischen Pianistin Tamara Stefanovich und dem französischen Cellostar Jean-Guihen Queyras hat der Dirigent Reinbert de Leeuw über drei Jahre hinweg ein besonderes Projekt verwirklicht: die Gesamtaufnahme aller Werke von György Kurtág für Ensemble sowie für Ensemble und Chor. Georg Albrecht Eckle schieb dazu in der ZEIT "ECM ehrt György Kurtág, die ungarische Ikone der Neueren Musik, mit einer nahezu perfekten Edition seines Gesamtwerks für Ensemble und Chor.
Kurtàg selbst bezeichnet die Realisierung seiner Werke unter Leitung von Reinbert de Leeuw mit dem Asko Schönberg Ensemble und dem Netherlands Radio Choir als 'authentisch': was wir hier hören, das soll so sein. Und es bewegt." "Die versammelten kurzen, enorm verdichteten Stücke beinhalten Abstraktionen von Gefühlen und sozialen Widersprüchen", meinte Philipp Dingeldey in Crescendo. "Die Musik ist voller dramatischer Impulse, zwischen ästhetischer Anteilnahme am subjektiven Leid und monströser Unerbittlichkeit in einer gebrochenen Welt.
Angereichert werden die Werke mit experimentellen Gesängen, die absurd bis beklemmend wirken. Die Verse sind inspiriert von den Werken Hölderlins, Dostojewskis, Achmatowas und Kafkas. Freunde der Neuen Musik werden von de Leeuws nuancierter und einfühlsamer Interpretation von Kurtágs Werk begeistert sein." Im Literaturspiegel brachte Johannes Saltzwedel sein Urteil folgerndermaßen auf den Punkt: "Präzision in höchster Verdichtung zeichnet die Werke des Ungarn aus. Reinbert de Leeuw steuert den Ton-Pointillismus kongenial."
Barbara Hannigan and Reinbert de Leeuw - Toronto
Barbara Hannigan made her much anticipated Koerner Hall debut last night in an all German program accompanied by Reinbert de Leeuw. The first half of the program consisted of three sets; Schoenberg’s Vier Lieder Op. 2, Webern’s Fünf Lieder nach Gedicten von Richard Dehmel and Berg’s Sieben Frühe Lieder. All of these cycles were composed between 1899 and 1907 and there are many similarities. They are highly lyrical and essentially tonal and they mostly set poetry of a fairly pastoral nature. It would be churlish to complain about a performance of the utmost artistry (by both performers) of important works that likely no-one else would program in a major Toronto recital. That said, it was all quite lovely but it was a bit samey. Occasionally, especially in the Webern, some slightly different moods would emerge e.g in the third stanza of Ascension where it gets a bit more dramatic or in Heile Nacht, where there are echoes of Perrot Lunaire, but generally it was all rather in one place musically and emotionally.
After the interval we got some Zemlinsky songs; selections from Op. 2, Op. 5 and Op.7. These were a bit more varied with some humour in Tiefe Sehnsucht and the just plain weird Da waren zwei Kinder. Hannigan showed that she can pretty much vary her intonation and colour at will here. If I dare use one of her colour metaphors, if the first half had been all silver here we were getting something darker and earthier. Next up were some Alma Mahler songs. These are pretty and quite sentimental; almost like a last echo of an earlier German Romanticism. The final set was Wolf’s Mignon Lieder; settings of Goethe including the super well known Kennst du das Land? Here we really are back in high German Romanticism though the songs were written only a few years earlier than the rest of the program. Here Hannigan showed complete mastery of the genre, shaping the line to the text expertly and using colours in a very beautiful and skilful way. It was classic Lieder singing of a high order.
It was very much an evening of serious high art. There was no attempt to communicate with the audience other than the music. In fact there wasn’t a word of introduction or commentary and there was no encore. It was a Liederabend that Gustav Mahler would have approved! But you don’t have to take my word for it, the whole performance can be watched on Royal Conservatory’s website.
Full recording of concert, please see Audio/Video
Posted on November 11, 2017
CD-recensie
© Emanuel Overbeeke, oktober 2017
(L.) Andriessen: Theatre of the World
Leigh Melrose (Athanasius Kircher) Lindsay Kesselman een jongen), Marcel Beekman (Innocenzo XI), Cristina Zavalloni ( Sor Juana Ínes de la Cruz), Mattijs van de Woerd (Cornifex), Nora Fischer en Martijn Cornet (Hij en Zij, een liefdespaar), Steven Van Watermeulen (Janssonius) e.a.
Los Angeles Philharmonic Orchestra
Dirigent: Reinbert de Leeuw
Nonesuch 7559793618 • 1.41' • (2 cd's)
Live-opname: mei 2016, Walt Disney Concert Hall, Los Angeles
Over Theatre of the World van Louis Andriessen valt veel te vertellen. De recente cd-opname nodigt niet alleen uit tot een bespiegeling over de muziek en de tekst (klik hier op deze site), maar ook over de positie van Louis Andriessen op dit moment.
Louis Andriessen verkeert nu op in een interessant punt in zijn receptie-geschiedenis. Nadat zijn carrière vanaf 1959 zich jarenlang uitsluitend in Nederland had afgespeeld, kwam de internationale doorbraak in 1976 met De Staat. Buitenlandse compositiestudenten togen naar het Koninklijk Conservatorium om les bij hem te nemen en buitenlandse musici begonnen zich te ontfermen over zijn composities. Zijn muziek veranderde daardoor, gewild of ongewild, van karakter, in ieder geval onder de handen van musici. Sommigen hebben zich wel eens afgevraagd hoe het met zijn muziek verder zou gaan als zijn pleitbezorgers van het eerste uur (Vera Beths en vooral Reinbert de Leeuw) ermee zouden stoppen. Inmiddels zitten we in het tweede en derde uur.
De pioniers zijn voor een deel nog steeds actief, maar krijgen meer en meer concurrentie, vooral van Amerikanen. Die pakken deze muziek duidelijk anders aan. Om het eens clichématig te zeggen: Amerikaanser, d.w.z. ritmischer, swingender, meer jazzy, meer energiek. Bang on a can, het New Yorkse ensemble voor hedendaagse muziek, gaf hiervan prachtige staaltjes. Poolse musici heb ik nooit De Staat horen uitvoeren, maar Micha Hamel, die dat wel meemaakte, omschreef het resultaat als in de richting gaand van Bruckner. Vanuit Amerika herkent men nu beter de Nederlandse aanpak. Om wederom flink te generaliseren: niet swingend, minder slank, meer Bruckner, meer log en mechanisch, meer moraliserend, vooral in de wijze van zingen. Onno Ruding, ooit minister van financiën in Nederland en daarna bestuurslid bij een bank in Amerika, omschreef de Amerikaanse cultuur als ‘zonder spruitjeslucht'. Zo bezien komen de muziek- en het zakenleven uit dezelfde bron.
Zo bezien ook is deze cd een mix van twee speelwijzen. Dat blijkt niet alleen uit de combinatie van Reinbert de Leeuw met een Amerikaans orkest, maar ook bij de vergelijking van deze Amerikaanse cd-opname met de Nederlandse voorstelling met overwegend Nederlandse musici, vorig jaar in Amsterdam. Het resultaat op cd staat halverwege de Oude en de Nieuwe wereld. De uitvoering van een ensemblestuk door een virtuoos en swingend symfonieorkest is onmiskenbaar winst. (Ik denk dat veel ensemblestukken van Louis Andriessen zeer gebaat zijn bij een uitvoering door een dergelijk gezelschap; in zijn afkeer van het symfonieorkest – zijn compositie Mysteriën voor het jubilerende KCO is duidelijk een van zijn minder geslaagde werken – wordt hij meer en meer een gevangene van zijn eigen ideologie.) In de passages waarin de muziek de overhand heeft op het drama, waarin verstaanbaarheid van de tekst geen prioriteit heeft en de energie van de muziek zwaarder weegt dan de instrumentatie, laat Reinbert de Leeuw zich gelukkig op sleeptouw nemen door de Amerikaanse musici waardoor Andriessens muziek loskomt van de stereotype, soms ietwat grauwe en zwaar op de handse Asko-Schönberg-sound. Deze Amerikaanse uitvoering heeft een vaart, die de Nederlandse van 2016 enigszins ontbeerde.
Dat we nu het toneelbeeld missen, heeft voor- en nadelen, evenals de keuze van de solisten van wie de meesten ook aan de scenische uitvoering meewerkten. De muziek is op zijn best als hij los komt van het verhaal. De beste vocalisten zijn zij die zich eerder laten leiden door de kracht en schoonheid van de noten en minder door de dramatiek van het verhaal. Misschien is het ‘kunstlastering', maar een nog beter pleidooi voor deze muziek is een suite met hoogtepunten. Dat betekent voor mij niet alleen muzikale, maar theatrale winst. De personages leveren niet slechts een bijdrage aan het verhaal, hun rollen lopen ook over van pretentie, gewichtigdoenerij en de permanente hang naar aandacht en apart willen zijn. Die rollen passen daarmee perfect in de muziek dat de ondertitel meekreeg ‘grotesque stagework.
De muziek is voor honderd procent Louis Andriessen en bevat dan ook naast ijzersterke momenten waaraan men zijn liefde voor Stravinsky, Bach en Ravel herkent, een dik aangezet gevoel van miskenning, eigendunk, permanente baldadigheid, drammerigheid, genoegen in het mateloze en een poging de expressie en de emotie consequent te zoeken in het onsentimentele. (Het libretto geeft er alle reden toe.) Vergeleken met eerdere avondvullende werken als Rosa, Writing to Vermeer en La Commedia is de muziek qua stijl veel Haagser en qua mentaliteit Amsterdamser. Terwijl sommige vocalisten dit nationale, om niet te zeggen plaatselijke aspect ongegeneerd uitstralen, kiest het Amerikaanse orkest samen met Reinbert de Leeuw resoluut voor de internationale allure die deze partituur bij vlagen ook bezit (en dat in La Commedia en Writing to Vermeer voor mij sterker was).
Het aardige van Louis Andriessen is dat zijn muziek zowel zeer nationaal als zeer internationaal is, een trek die hem, zij het met volstrekt andere middelen en intenties, bindt met de andere beste Nederlandse componisten van na 1970: Otto Ketting, Theo Loevendie en soms Tristan Keuris.
Louis Andriessen’s Theatre of the World
Los Angeles Philharmonic o.l.v. Reinbert de Leeuw:
Opera: Athanasius Kircher staat te boek als de laatste universele renaissancemens. Met recht: hij schreef zo’n veertig dikke folianten vol over uiteenlopende thema’s als religie, wiskunde, hiërogliefen en muziektheorie.
Interessante figuur voor een opera, dacht componist Louis Andriessen. In zijn ‘grotesque stagework’ Theatre of the World stuurt hij de zeventiende-eeuwse wetenschapper-fantast op een surrealistische reis door ruimte en tijd.
Wie deze opname van de wereldpremière beluistert, moet het stellen zonder de hallucinante animaties van de Quay Brothers of de regie van Pierre Audi. Niet erg, want ook zonder beeld blijft Andriessens muziek overeind.
Tragikomische dodenmarsjes en een tango-pastiche gaan een grillig verbond aan met daverende klokakkoorden en swingende jazzcombo’s in een virtuoos-bizarre mengelmoes van stijlen. Bariton Leigh Melrose portretteert een Kircher uit een stuk. Zangeres Cristina Zavalloni levert met een stem als laserlicht vocale magie in de liederen. tussen de scènes. Onder Reinbert de Leeuw blijkt het Los Angeles Philharmonic het gedroomde Andriessen-orkest.
NRC - Joep Christenhusz - 26 september 2017
(Translation: Under Reinbert de Leeuw the Los Angeles Philharmonic is the ideal orchestra for Andriessen’s music)
Het Collectief blaast woelig leven in Alban Bergs noten
Concert (klassiek) - Pierrot Lunaire
In deze samenwerking van Het Collectief en Reinbert de Leeuw maakt het werk van Alban Berg de meeste indruk. Klarinettist Julien Hervé maakt van Bergs Vier stukken razend-spannende miniaturen.
Kamermuziekensemble Het Collectief onderzoekt sinds 1998 vanuit Brussel de wortels van het modernisme in de muziek en doet dat op hoog niveau. Sinds enkele jaren werkt het ensemble samen met de Nederlandse advocaat van de grote muziekvernieuwers van de 20ste eeuw: dirigent Reinbert de Leeuw. In 2014 brachten zij met sopraan Katrien Baerts een album uit met liederen van onder anderen Alban Berg en Zemlinsky, en dat was zo ongeveer het beste van het jaar. Blind kopen als u die cd nog niet heeft.
Donderdag zetten De Leeuw en Het Collectief hun samenwerking voort in het Muziekgebouw aan 't IJ, waar Arnold Schönbergs Pierrot Lunaire werd gespeeld met begeleidend beeld. De film van Klaas Verpoest bleek niet veel meer dan een fraai vormgegeven alternatief voor boventiteling. De venijnige spraakzang van Marianne Pousseur was voldoende om je de soms macabere wereld van Pierrot in te loodsen.
Van Schönberg klonk ook Verklärte Nacht, in een versie (door Eduard Steuermann uit 1932) voor pianotrio in plaats van strijksextet. De uitvoering was smaakvol, maar niet bevredigend. Pianist Thomas Dieltjens stond voor de opgave om vier stemmen op te vangen, maar vaak had je het idee dat je naar twee strijkers luisterde met pianobegeleiding. Uiteindelijk waren het de Vier stukken (opus 5) van Alban Berg die de meeste indruk maakten. De van het Rotterdams Philharmonisch geleende klarinettist Julien Hervé blies woelig leven in Bergs noten en maakte er razendspannende miniaturen van.
Volkskrant - Merlijn Kerkhof 25 september 2017
Zauberische Singstimmen
Von Wolfgang Schreiber
György Kurtág ist 91 Jahre alt, einer der begehrtesten Komponisten derzeit, und seit Jahren schon mit einer Oper beschäftigt, die nun endlich in einem Jahr herauskommt. Wer nicht so lange warten will, wird durch seine CDs getröstet.
Die Musik braucht Wunder - zauberische Singstimmen, attraktive Tonaufnahmen, am besten die exquisite Opernnovität. Eine Uraufführung des Jahres? Leider erst für den Herbst 2018 kündigt die Mailänder Scala die seit langem erwartete Beckett-Oper "Fin de partie" von György Kurtág an, dem mittlerweile 91-jährigen großen ungarischen Komponisten.
Nur rund 50 Werke hat György Kurtág, der fanatisch Selbstkritische, komponiert. Die radikale Kürzelhaftigkeit und Dichte seiner Musik können verwundern, bestürzen. So auch all jene Werke für Ensemble und Chor, die Reinbert de Leeuw mit dem Asko/Schoenberg Ensemble, dem Niederländischen Radio-Chor und Vokal- und Instrumentalsolisten jetzt auf drei CD's brillant dokumentiert. Kurtágs Kunst der Kompression von Musiksprache und Emotion wirkt so lapidar wie labyrinthisch, weshalb diese Liedzyklen mit ihren äußerst verdichteten Einzelteilen den Hörer zutiefst verunsichern und faszinieren können.
Lieder in Pillenform, stets fragil, sind Kurtágs Leidenschaft. Riesenhafte Innenräume bei extremer Außenverknappung führen zu Zerreißspannungen, generieren Spukgestalten. So in den "Trussowa-Liedern" von 1980: Die Miniaturen der Lyrikerin Rimma Dalos werden zu einer Art Musiktheater, das durch Natalia Zagorinskayas bizarre Vokalkünste ins Aberwitzige geführt wird.
Dazwischen das abgründig verstummende Ensemblestück "Grabstein für Stephan". Geradezu episch das kryptische, "Samuel Beckett: What is the Word" überschriebene, zwischen Euphorie, Trauer und Aufruhr oszillierende Stück auf Becketts letztes Gedicht. Die Edition ist eine editorische Großtat für einen Komponisten, dessen Blick "gebannt auf die menschliche Seele und die Absurdität des Lebens" gerichtet ist (ECM).
4. September 2017
Ruhrtriennale: Erik Saties „Socrate“ mit Barbara Hannigan und Reinbert de Leeuw
Ein bukolischer Frieden liegt über dieser Performance. Ein alter Mann am Klavier, ein Junge als Umblätterer, eine Sopranistin als Sokrates-Nachruferin. Alles glüht. Dazu ein milde gestimmter, freilich nicht unironischer Komponist. Mit Erik Saties „symphonischem Drama in drei Teilen“, charmante Übertreibung für eine zurückgenommene kammermusikalische Abschiedsmusik, kehrte in die Bochumer Jahrhunderhalle nach einer kräfteraubenden Debussy-Oper wieder die Stille ein.
Vom aufpeitschenden Furor, mit dem Krzysztof Warlikowski das Unterste von Pelléas et Mélisande nach oben gekehrt hatte, war nur mehr ein Flackern zu spüren. Sicher, die unvermeidliche Großleinwand wurde auch hier wieder bespielt: Texttapete, Turmspringer in slow motion, Wolkendurchzüge – in der Art. Anfänglich durften wir sogar die faltigen Gesichtszüge Reinbert de Leeuws studieren, uns dank eingeblendeter Lebensdaten „399 v.Chr. – 469 v.Chr.“ an unserem Aha-Erlebnis erfreuen: So also sah Sokrates aus!
Das alte Lied: Warlikowski verwechselt sein Publikum immer noch gern mit einer blöden Hammelherde, der man am besten mit dem Regie-Knüppel Beine macht. Nur eben, dass in diesem Arrangement auch dem Haudrauf irgendwie die Hände gebunden waren. Freilich wäre Warlikowski nicht Warlikowski, wenn er nicht auch hier Mittel gefunden hätte, mit denen er fuchteln konnte, um uns hoffnungslos Erschlafften zu zeigen, was er von einer solchen, an den Rändern der Aufmerksamkeit operierenden Musik hält: nämlich nichts. So wie er de Leeuw hineinschlurfen ließ, ihn erst zum umständlichen Schuhwechsel, dann zum Schlückchen aus der hingestellten Rotweinflasche animierte, unvermeidliche Zigarette danach – so stand über Saties „Socrate“ eine Warlikowski-Warnschrift in bester Satie-Missachtung: Amusement für Greise, Kids und Trauerweiber.
Pech nur, dass Warlikowski nicht damit gerechnet hatte, in de Leeuw und in einer wunderbaren Barbara Hannigan aufrechte Satie-Verehrer auf die Bühne schicken zu müssen. Die ließen sich denn auch von seinen vulgären Zeichenhandlungen nicht groß irritieren. De Leeuws einfühlsames Klavierspiel, eng an den Tasten, aus Griffbildern gedacht, korrespondierte den träumend-traumwandlerischen Kantilenen Hannigans. Einverständliches Musizieren. Gemeinsam realisierten Hannigan-de Leeuw etwas, das in den großen Ruhrtriennale-Aufführungen offenbar nicht mehr auftauchen darf: Warmherzigkeit, Humanität, Intimität. Solches gilt inzwischen, zumal unter der Großintendanz Johan Simons, nur mehr als Lippenbekenntnis.
Ebenso übrigens wie das Spiel in den Industriekathedralen zwischen Ruhr und Emscher. Insbesondere die Jahrhunderthalle scheint als Jahrhunderthalle endgültig abgemeldet. Was ist geblieben vom vollmundig beschworenen Theater-Geist am alternativen Ort? Das opulente, abendfüllende Konzert und Musiktheater muss verstärkt werden, vom Orchester bis zu den Stimmen. Und was ist mit der Patina von Eisen und Stahl? Hat abgedankt, ihren Kredit verloren. Socrate ließ Warlikowski in den verlassenen Kulissen seiner Pelléas et Mélisande spielen: Parkettboden, große Showtreppe, holzvertäfelte Rückwand. Das Misstrauen in die Tauglichkeit der alten Werkhallen ist offenkundig geworden. Derart offenbarungseidlich endete auch, man erinnere sich an einen total verschalten Tristan, die Intendanz Willy Deckers.
22.08.2017 - Von Georg Beck
This magnificent, Netherlands-sourced set brings together some of Kurtág’s greatest achievements and is performed with devotional precision and commitment by the ensemble Asko | Schönberg, conducted by Reinbert de Leeuw.
22.06.2017
György Kurtág
Konzentration als ästhetische Maßnahme – Sämtliche Werke für Chor und Ensemble von György Kurtág
Auf drei CDs erscheinen nun sämtliche Werke von György Kurtág für Ensemble sowie Ensemble und Chor, meisterlich interpretiert vom Ensemble Asko|Schönberg und dem Niederländischen Rundfunkchor unter der Leitung von Reinbert de Leuuw.
Der Dirigent Reinbert de Leeuw betont, dass man "Kurtágs Œuvre Schritt für Schritt studiert und diese Stücke über einen Zeitraum von zwanzig Jahren wieder und wieder aufgeführt" habe. Nach jeder Aufnahmesitzung beriet er sich intensiv mit György und Márta Kurtág. "Es gab Momente, in denen ich schon beim ersten Hören überwältigt war", sagt der als kritisch bekannte Kurtág, "und wo wir das Resultat sofort annehmen konnten. Aber mitunter hatten wir Kritik. Die Tatsache, dass Reinbert stets auf unsere Anmerkungen hörte und Fragmente oder gar ganze Stücke nochmals einspielte, macht diese Veröffentlichung authentisch."
ASKO|Schönberg en Reinbert de Leeuw met 3-CD box op ECM
In juni komt een heel belangrijke 3-CD box uit op ECM New Series van de Complete Works for Ensemble and Choir van componist György Kurtág, uitgevoerd met het Groot Omroep Koor en het Asko|Schönberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw. Heel bijzonder, een Nederlands album op ECM, het komt niet dagelijks voor. En wat voor een album!
Reinbert de Leeuw vertelt in de zeer uitgebreide linernotes bij de box, geschreven door Renee Jonker, het volgende:
"Het is voor mij heel belangrijk dat het ensemble de tijd krijgt zich in de taal van een componist te verdiepen. Dat de componist erbij kan zijn als er nieuwe stukken worden ingestudeerd, dat iedereen naar zijn gezicht kan kijken, want daar lees je al ongelofelijk veel van af. Dit moet je ondergaan en dan pas kun je het ook echt spelen. We proberen zo dicht mogelijk als maar kan bij de bedoeling van de componist te komen. Dat is je opgave. Bij Kurtág is dit heel erg moeilijk vanwege de onconventionele notatie. Maar aan de andere kant is hij ontzettend dwingend. Je hebt eigenlijk geen vrijheid. Je moet je zijn timing eigen maken. En dat lukt je echt niet in een keer. We hebben in de loop der jaren al deze stukken kunnen instuderen en vaak met hem erbij, dus je leert een taal spreken maar vooral ook wat de betekenis is van die taal en daarvoor heb je hem bijna fysiek nodig om te begrijpen wat hij wil."
Dat de 20-jarige nauwe samenwerking met Kurtág nu heeft geleid tot dit document, is een mijlpaal voor het ensemble, voor Reinbert de Leeuw en voor ECM als voorvechter van de nieuwe muziek.
Complete Works for Ensemble and Choir
Reinbert de Leeuw / Netherlands Radio Choir / Asko | Schönberg
ECM 4812883 | 0028948128839
ECM New Series
De Leeuw, New World explore the dark side in contemporary program
Reinbert de Leeuw conducted the New World Symphony in a “Sounds of the Times” program Saturday night at New World Center. Photo: Werry Crone
The New World Symphony’s contemporary music concerts are called Sounds of the Times, and judging by Saturday’s entry, the times are quite dark. The concert at New World Center in Miami Beach featured two works by living composers, both with an ominous, nocturnal tone, ghostly instrumentation and moments of crashing violence. Conducting was a series podium regular, Dutch contemporary music specialist Reinbert de Leeuw, who led the orchestra in the U.S. premiere of his own work, Der nächtliche Wanderer (The Night Wanderer).
This sprawling, 45-minute work was inspired by a grim little poem by the German Romantic poet Friedrich Hölderlin (“Ah! The owl! How it screeches, how its fearful shriek fills the air. Slaughtering – ha! you crave butchered carrion…”). There was a touch of horror movie score to the music, not only in its unearthly orchestration but in its strong sense of narrative, with passages of foreboding leading to episodes of action and, presumably, violence.
The composer establishes the mood at the outset in a startlingly effective and chilling manner, with the recorded sound of a distant dog barking. A solo viola joins in, with spare notes coming from other instruments.
He creates a sense of loneliness and distance by stationing a small orchestra off stage and trumpet players in the balconies. Sounds, such as a procession of soft chords in woodwinds, arrive as if from far away. An off-stage accordion appears like a phantom. And then come episodes in which the tension is discharged, with screaming string playing and brutal percussion blows with wood blocks and a hammer.
There was a striking solo by concertmaster Michael McCarthy in which he made a lengthy and dizzying ascent to the very top of his instrument’s range, over a grumbling accompaniment in the orchestra. And for sheer shock, it would be hard to beat the creepy moment late in the work when a rasping and sinister recorded voice suddenly breaks in to recite the German words of the poem, over a few notes in the piano.
Although the piece sagged in the middle and might benefit from a few cuts, the work was distinct from many contemporary works, in that it wasn’t all atmosphere and no drama. Things happened. The listener felt like a story was being told, even if the details weren’t obvious.
The concert opened with a violin concerto by the renowned Finnish composer Kaija Saariaho. Entitled Graal Théâtre (Grail Theater), the concerto was inspired partly by poems about the Chivalric search for the Holy Grail.
Although for this work, Saariaho eschewed the electronics that she often employs, she still drew unusual and spacey sounds from the chamber-sized orchestra. For all the modernity of its musical language, however, there’s a hint of the 19th century in the concerto’s use of the violin as heroic protagonist in what turned out to be an absorbing musical drama.
Joseph Puglia
The solo violin, played by the American-born contemporary music specialist Joseph Puglia, goes on a journey across a bleak and menacing orchestral landscape. With an amazing economy of forces, Saarriaho creates a darkly luminous atmosphere, often using just a few notes of harp, xylophone, wind instruments or timpani.
Puglia plunged with gusto into the demanding, complex solo part. He played in the rough, aggressive manner that much of the music demanded. Yet the soloist also brought a ghostly tone to eerie procession of high notes. Puglia achieved a huge tone as his bow swept across the strings in rapid arpeggios, drawing enough power to stand up to the massed forces of the orchestra.
The concerto was almost non-stop turbulence, with the orchestral tone turning more dire and threatening in the second and final movement. But at the very end, it achieves a sort of peace, as Puglia played glassy high notes and arpeggios and fades out.
Under de Leeuw’s leadership, the orchestra provided a finely balanced accompaniment, with a jewel-like glow in evocative woodwind passages and controlled aggression in moments that challenged the supremacy of the violin.
David Fleshler - Sun Apr 16, 2017
The Passion en Bach: een Jezus voor het volk en een voor de elite
De culturele elite moest wat langer opblijven. Laat op de avond op NPO 2 was de bijzondere documentaire De Matthäus Missie te zien. Regisseur Cherry Duyns volgt de dirigent Reinbert de Leeuw, die de Matthëus Passie van Bach dirigeert. Op Goede Vrijdag om 13 uur, voor het stervensuur van Jezus, wordt de opvoering uitgezonden op NPO 2.
Bij de eerste scène is die andere Passion meteen weggespoeld: violiste Judith Steenbreek, leider van Holland Baroque, speelt in haar eentje een stukje ‘Erbarme Dich’ in de lege Nieuwe Kerk van Amsterdam. De Leeuw komt naast haar staan en bromt de melodie, terwijl zijn handen door de ruimte fladderen.
Fascinerend om de gepassioneerde De Leeuw aan het werk te zien, en hem te horen vertellen waarom juist dit muziekstuk het allerbeste is. Zijn leven heeft hij gewijd aan de 20ste-eeuwse muziek. Nu hij 78 jaar is, keert hij terug naar de barokmuziek van zijn jeugd. Omdat hij uit een hele andere hoek komt, heeft hij onorthodoxe ideeën over de Matthëus Passie. Sommige delen doet hij bijvoorbeeld tergend langzaam, andere juist heel snel. En hij geeft het orkest moeilijke opdrachten, zoals dat ze de tekst moeten spelen: „Niet ta ta ta”. Steenbreek zegt: „Voor ons musici is het een Erdbeben.” Voor de kijkers ook.
NRC - Wilfred Takken - 14 april 2017 Hier kunt u de uitzending bekijken.
REÜNIE VAN MUZIKALE MEESTERS
Een uniek moment: De Materie van onze grootste componist Louis Andriessen klonk weer eens live in de integrale versie op een Nederlands podium.
Dit keer tijdens de opening van het World Minimal Music Festival in het Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam.
Niet alleen het podium was afgeladen vol, maar ook de zaal. Andriessens opzwepende chaos is verdeeld over vier delen.
Thema: de relatie tussen geest en materie. Zo vertolkt sopraan Kristina Bitenc de visoenen van het middeleeuwse figuur Hadewych, wordt Mondriaans kunstwerk Compositie met Rood, Geel en Blauw geëerd op Boogie-Woogie achtige klanken en is het slot een heftige overpeinzing van actrice Elsie de Brauw in de rol van Marie Curie.
Overeenkomst tussen de karakters: allen waren bereid om voor hun idealen een hoge prijs te betalen. In religieus, kunstzinnig en politiek opzicht. Andriessen rondde het overdonderende theatrale vierluik af in 1988. Vier jaar werkte hij eraan. Boezemvriend Reinbert de Leeuw dirigeerde destijds de première. Voor deze gelegenheid staat hij er opnieuw, nu met zijn eigen Asko|Schönberg ensemble en de Ensemble Academie van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Het resultaat is verbluffend.
De Materie klinkt nog altijd fris. Dat begint al bij het eerste deel, als 144 identieke fortissimo akkoorden klinken in ritmische herhaling. Het geluid dendert de oren in. Er volgen hamers op metaal. De toeschouwer waant zich op een druk kruispunt met razend verkeer om zich heen. Tussendoor zijn er rustpunten, onder andere door de sterke inbreng van het koor.
Reinbert de Leeuw dirigeert tijdens het auditieve geweld onverstoord en vooral ontspannen door. Zo heftig als De Materie begint, zo kalm eindigt het. Na het verdampen van de laatste klank is de zaal muisstil. Een minutenlang applaus volgt. Andriessen komt het podium op en omhelst zijn vriend De Leeuw. Hij had zich voor deze avond geen betere dirigent kunnen wensen.
Telegraaf - Louis Gauthier - 11 april 2017
De krachtige partituur van 'De materie' staat nog steeds overeind
Altijd leuk! Historische verslagen en recensies lezen van opera's die bij hun tewaterlating kopje onder gingen, maar later uitgroeiden tot wereldwijde successen. 'Norma' was zo'n flop op de première-avond, net als 'Madama Butterfly' en 'Carmen'.
Je kunt je verkneukelen aan de schrijvers van destijds die zich, onwetend van wat komen ging, zo overtuigend in hun ongelijk wentelden. De opera was uiteindelijk toch geen flop, maar de recensie zelf werd er eentje.
In die wetenschap zat ik woensdag bij 'De materie' van Louis Andriessen. Deze anti-opera werd in concertante vorm uitgevoerd in het Musiekgebouw aan 't IJ en vormde de start van het World Minimal Music Festival dat nog tot en met morgen duurt. Andriessens eerste werk in het genre waartoe hij zich zeer ambivalent verhoudt, ging op 1 juni 1989 in wereldpremière bij De Nationale Opera. Het was de openingsvoorstelling van het Holland Festival, live uitgezonden op televisie en bijgewoond door koningin Beatrix en prins Claus. Maximale exposure dus.
De opera zelf was uiteindelijk toch geen flop, maar de recensie zélf werd er eentje
Snoeiharde klappen
Ik kan me er nog van alles van herinneren. Dat het vaak keihard was, dat er niks van de tekst te verstaan was (er was destijds nog geen boventiteling in het Muziektheater), dat de beeldtaal van regisseur, decor- en lichtontwerper Robert Wilson me weinig zei en dat het applaus lauw was geweest.
Maar bovenal herinner ik me dat ik iets te laat het theater binnenkwam, een volle blaas had, én middenin een rij zat. Andriessen laat 'De materie' beginnen met 144 snoeiharde orkestrale klappen die symbool staan voor het getimmer op de Hollandse scheepswerven in de 17de eeuw. Alle 144 klappen kwamen beukend op mijn volle blaas terecht.
De kritieken in de landelijke dagbladen waren nogal wisselend. Het meest negatief was de recensie in Het Parool. De kop luidde: 'Een studie in theatrale verveling'. De regie van Wilson werd 'hol en doorzichtig' genoemd. Voor de huidige muziekredacteur van die krant, een zelfverklaard Andriessen-fanaat, vast een horror om terug te lezen. Maar hij kan zijn voorgangers verkneukelend ongelijk geven, want 'De materie' leeft nog steeds. Met veel uitvoeringen internationaal.
Muy bueno
In februari zelfs in het Teatro Colón in Buenos Aires, een echt 19de-eeuws operatheater waaraan Andriessen zo'n rothekel heeft. Het zat er niet helemáál vol, hoorde ik van iemand die er bij was, maar de bijval was gul. De plaatselijke krant Clarín kent geen recensiesterren, maar gebruikte de aanbeveling: Muy bueno.
Dat maakt 'De materie' de vaakst gespeelde Nederlandse opera ooit
Onlangs was 'De materie' te zien in de Ruhrtriennale en in New York, en daarvóór in heel veel andere muziekcentra. Volgens Andriessens uitgever Boosey & Hawkes zijn er ruim over de vijftig uitvoeringen wereldwijd geweest - van de hele 'Materie' of delen eruit. Meestal deel 2 (Hadewijch) of deel 3 (De Stijl). Dat maakt 'De materie' de vaakst gespeelde Nederlandse opera ooit.
Reinbert de Leeuw leidde veel van die uitvoeringen. Ook in het bomvolle Muziekgebouw stond hij er. Helemaal vlekkeloos verliep een en ander niet, maar Andriessen maakt het zijn musici dan ook erg lastig. Een gebeurtenis was het wel. De kracht van de partituur staat nog steeds overeind. Wat niet wil zeggen dat ik persoonlijk nu wél geraakt of meegesleurd werd door Andriessens goedgemaakte, maar vlerkerige kwajongensmuziek van de jaren tachtig. Zelfs niet met een lege blaas.
Trouw - Peter van der Lint– 9 april 2017
Na dertig jaar is De Materie nog steeds een werk zonder weerga
Reinbert de Leeuw tijdens een repetitie met het Residentieorkest in 2013 © ANP
De zinderende gelaagdheid van het veelzijdige De Materie kent zijn weerga niet. De zaal van het muziekgebouw was bijna te klein voor de overweldigende klankmassa die de monsterbezetting voortbracht.
In het grote en veelzijdige oeuvre van Louis Andriessen is De Materie nog altijd het grootste en in veel opzichten veelzijdigste werk. Met een lengte van een kleine twee uur bevindt het zich op verschillende kruispunten: tussen symfonie en muziektheater, tussen ratio en emotie en tussen verschillende tijdsgewrichten. Het is geschreven voor een bovenmaats ensemble, en versterkte stemmen van een koor, sprekers en solisten.
Het is wereldwijd uitgevoerd, maar in Nederland is het sinds de allereerste scenische opvoering in 1989 nog maar enkele malen in de concertzaal te horen geweest. In dat eerste deel weerde tenor Georgi Sztojanov als de Nederlandse fysicus Gorlaeus, te midden van het mokerende orkestgeweld. Een enorm contrast met de versobering die intreedt in het tweede deel, Hadewych, met een prachtige solopartij van Kristina Bitenc.
Toch is ook dit steeds serener wordende deel bijna even veellagig als de overige drie. In het burleske deel drie De Stijl en het opnieuw verstilde slotdeel hoor je bovendien waar die monsterbezetting toe dient: zowel voor het opbouwen van zinderende klanken als voor het aanbrengen van kleurverschillen tussen die lagen. Na dertig jaar is De Materie nog steeds een werk zonder weerga.
Volkskrant - Frits van der Waa - 7 april 2017
Meditatieve beleving bij Nederlands Kamerkoor
Hoe ze het doet? Een raadsel. De klankwereld van Sofia Goebaidoelina (1931) is een groot mysterie.
En tóch is ze in staat je mee te sleuren in haar universum, waar je vooral geluiden tot je neemt, en je verbaast over de werking van al het geheimzinnigs.
Voorbeeld: 'Jetzt immer Schnee'. Belangrijke troef in deze compositie is de ruimtelijke opstelling van de musici.
In de Grote Zaal van het Muziekgebouw aan 't IJ flankeerden een paar zangers uit het Nederlands Kamerkoor links en rechts het publiek, op het podium bevonden zich instrumentalisten en nog meer stemkunstenaars. Zo nu en dan nam iemand een andere positie in.
Het koor kleurde de dichtregels van Gennadi Aigi buitengewoon expressief in. Asko|Schönberg stond onder leiding van Reinbert de Leeuw- hij leidde ook de eerste uitvoering in 1993. Aan beeldend vermogen bij deze musici allerminst gebrek: vuurwerk bij het slagwerk, de vioolsolo verhalend.
Je kon een speld horen vallen, de aanwezigheid van publiek werd slechts verraden door een enkele zucht
Vóór Goebaidoelina's witte wereld zorgde Liszt voor een meditatieve beleving in de Amsterdamse zaal. In de lezing van De Leeuw en het Nederlands Kamerkoor dwong 'Via Crucis' bezinning af. Je kon een speld horen vallen, de aanwezigheid van publiek werd slechts verraden door een enkele zucht.
Midden op het podium stond de vleugel. De Leeuw zat met de rug naar de luisteraars, hij speelde en gaf bescheiden richting aan. Het was niet eens het 'Stabat mater dolorosa', eerlijk en breekbaar verklankt, dat ons onbeweeglijk op onze stoelen deed zitten, maar veeleer de weloverwogen bijna-stilstand gedurende de veertien kruiswegstaties.
Asko|Schönberg & Nederlands Kamerkoor
Liszt, Goebaidoelina
★★★★☆
De concerten met Liszt en Goebaidoelina zijn t/m 26 maart te beluisteren in diverse Nederlandse zalen. Info: nederlandskamerkoor.nl
Trouw - Frederike Berntsen - 20 maart 2017
Bezonken Liszt door De Leeuw
Reinbert de Leeuw is al jaren gefascineerd door Liszts Via crucis. Met het Nederlands Kamerkoor gaf hij gisteren een trefzekere uitvoering.
Voor Reinbert de Leeuw is Liszts Via crucis wat je noemt een lijfstuk. Van de vier overgeleverde versies zette hij er twee op plaat (beide goed voor een Edison). Met het Nederlands Kamerkoor voerde hij gisteravond de variant voor koor en piano uit in het Muziekgebouw aan ‘t IJ.
Toen Liszt zijn Via crucis componeerde, had hij al een heel leven achter zich. Dat hoor je. Zijn verklanking van de veertien kruiswegstaties is zowel een van zijn radicaalste als een van zijn meest ingetogen stukken. Radicaal, omdat hij zich anno 1878 al op het randje van de atonaliteit begaf. Ingetogen, omdat de noten resoluut zijn ontdaan van alle franje. Bij de late Liszt sleept Christus zijn kruis door een kaal, verlaten klankschap dat opdoemt in uitgebeende melodieën, fragmentarische koorzang en fluisterdynamieken.
Spijkerharde akkoorden
De Leeuws interpretatie kenmerkte zich door eenzelfde bezonken essentialisme. Trefzeker wisselde hij onthecht pianospel af met spijkerharde akkoorden op het moment dat Christus aan het kruis wordt genageld. Het Nederlands Kamerkoor zong als één stem in de gregoriaans getinte passages en de twee Bachkoralen, maar liet eveneens sereen gezongen solo’s horen. Van een engelachtige schoonheid: de drie Stabat Mater-trio’s.
Vijftig tinten wit
Ook Goebajdoelina’s Jetzt immer Schnee ligt De Leeuw na aan het hart sinds hij in 1993 de première dirigeerde. In de cantate, op poëzie van Gennadi Aigi, tovert de componiste een mystiek winterlandschap voor oren. Vijftig tinten wit, waarin niettemin een baaierd aan kleuren doorschemert. Gefluister, spreekkoren en flarden melodie wervelen als stuifsneeuw rond bij monde van een ruimtelijk opgesteld koor. Zwermende blazers en raspende strijkers lossen in de slotmaten op in een aureool van aangestreken flexatones.
Onder De Leeuw voorzagen Asko|Schönberg en het Nederlands Kamerkoor de detailrijke partituur van een dwingende grote lijn, die langs adembenemende climaxen voerde.
NRC - Joep Christenhusz - 17 maart 2017
Door ruisjes in Robert Holls stem heen hoorde je hoop
Het Residentieorkest was topfit en dirigent Reinbert de Leeuw zoog ieder orkestlid persoonlijk mee, de diepte in. Al had Robert Holl last met zijn stem, je hoorde hoop, moed en uiteindelijk de verlossing.
Sjostakovitsj' Vijftiende symfonie, zijn laatste, kreeg als bijnaam 'De speelgoedwinkel'. Niet gek, als je hoort hoe de fluiten en het klokkenspel onbekommerd jubelen.
Het verhaal gaat dat die speelgoedwinkel echt heeft bestaan. Maar, zoals altijd in het werk van de componist, is er een dubbele bodem. Pal tegenover het kinderpaleis stond de Loebjankagevangenis, de plek waar elke Rus kon worden opgesloten en gemarteld.
Het topfitte Residentieorkest wil biografie en muziek verbinden en had acteur Aus Greidanus sr. ingehuurd als krantenverkoper. In een zware winterjas, met bontmuts en verwaarloosde baard vertelde hij hoe hij iedere ochtend een praatje maakte met Sjostakovitsj, die bij hem in de kiosk zijn krant en een pakje sigaretten kocht.
En toch, door de ruisjes heen, hoorde je hoop, gelatenheid, moed, en uiteindelijk ook de verlossing die Sjostakovitsj zo aansprak in Michelangelo's verzen
Zijn geënsceneerde inleiding werkte uitstekend. De toehoorders in de volle zaal van het Zuiderstrandtheater streken het zilt uit hun haren, klaar voor een hypergeconcentreerde uitvoering, waarin de dirigent Reinbert de Leeuw ieder orkestlid persoonlijk meezoog, de diepte in.
De Michelangelosuite, Sjostakovitsj' zelden geprogrammeerde liederen-cyclus op in het Russisch vertaalde teksten van Michelangelo Buonarroti, kreeg te kampen met een braampje op de stem van de bas Robert Holl.
Na een aangrijpend gezongen begin was het er ineens. Holl nam een slok water, maar het liet zich niet verdrijven. En toch, door de ruisjes heen, hoorde je hoop, gelatenheid, moed, en uiteindelijk ook de verlossing die Sjostakovitsj zo aansprak in Michelangelo's verzen. Robert Holls stem mocht het laten afweten, de kracht van zijn boodschap was door niets te stuiten.
Door: Biëlla Luttmer 31 januari 2017, 02:00
De Leeuws ‘Abschied’ is ook 40 jaar later nog imposant
Reinbert de Leeuw heeft het componeren meermaals definitief vaarwel gezegd. Voor het eerst deed hij dat in 1973, met Abschied voor groot orkest. Edo de Waart, die indertijd de première dirigeerde en het stuk op de plaat zette, leidde zaterdag een zeldzame herneming.
De Leeuw reflecteert in Abschied op het imploderen van de muziek aan het begin van de twintigste eeuw. Dat tijdvak fascineert hem, zegt hij, mateloos: het oplossen van Duitse romantiek en expressionisme in de atonale verbeelding van een nieuwe tijd. Muziek over muziek dus, uit begin jaren 70 – werkt dat nog wel?
Driewerf ja. Abschied is een woedend, origineel werk dat fier overeind staat en je met geweld bij de strot grijpt. De voornaamste reden dat het geen repertoire hield lijkt de exorbitante bezetting, maar jammer is het wel. Hoe zou Gatti dit doen? Hoe had Boulez het gedaan?
Abschied voltrekt zich als tweestrijd. Zinderende, laat-romantische strijkersakkoorden willen zich uitstrekken, maar worden bestookt door knallen die als bommen uit koper en slagwerk vallen. De voortgang is gefragmenteerd, maar de collage van effecten en bijna-citaten heeft een haast dansant ritme. Briljant is de poging tot een daverend slot: een majeur-akkoord wordt aangetikt, maar loopt leeg als een ballon. In plaats daarvan klinkt een schimmig, tektonisch schuiven van klankwerelden.
NRC - 23 januari 2017 - Joep Stapel
Reinbert de Leeuw voert 'allermoeilijkste opdracht ooit' fantastisch uit
Concert (klassiek)
Twee fantastische uitvoeringen onder leiding van Reinbert de Leeuw en een glansrijk recital van Pierre-Laurent Aimard.
Twee eerbetonen aan de 90-jarige Hongarse componist György Kurtág.
'Dit is het allermoeilijkste wat ik als dirigent ooit heb moeten doen', zei Reinbert de Leeuw woensdag over zijn jongste project, een driedubbel-cd met de belangrijke werken van György Kurtág. 'Kurtág gaat tot de grens. Iedere noot moet zijn betekenis krijgen. Wat hij wil horen is zó ongelooflijk gedetailleerd.'
Kurtágs ultieme perfectionisme is koren op de molen van De Leeuw
De Leeuw en zijn Asko|Schönberg staafden dit met fantastische uitvoeringen van twee grote ruimtelijke werken van Kurtág, waarbij een deel van het ensemble verspreid is over de zaal en de balkons. Vooral het twintig minuten durende Dubbelconcert fascineerde door de vele subtiliteiten en het rijkgeschakeerde samenspel van pianiste Tamara Stefanovich en cellist Jean-Guihen Queyras. Ook het kortere ...quasi una fantasia... is ondanks een paar grote uitbarstingen een monument van fijnzinnigheid, vol secuur afgewogen mengklanken. Kurtágs ultieme perfectionisme is koren op de molen van De Leeuw.
De Hongaar Kurtág, dit jaar 90 geworden, is een van de belangrijkste nog levende avantgardisten. In zijn werk komen de spontaniteit van een voorganger als Bartók en het expressionisme van Webern bijeen.
Hij is geen prater; zelfs in het door zijn kleindochter gefilmde componistenportret Home Video, waaruit enkele fragmenten werden vertoond, wordt hij vaak gesouffleerd door zijn vrouw Márta. De veelzeggendste momenten zijn die waarin hij één enkel lijntje meezingt met de piano.
Hoewel hij wel een aantal grotere stukken heeft gecomponeerd en zelfs werkt aan een opera, is Kurtág geen man van de lange baan. Zijn natuurlijke uitingsvorm is het muzikale aforisme, het micro-essay, het korte klankdicht. Zo werkt hij al tientallen jaren aan een steeds verder uitdijende verzameling Játékok ('spelletjes').
Meestercolorist Aimard wees trefzeker de weg door het multiversum van Kurtág
Het is niet eenvoudig om uit zulke muzikale bouillonblokjes, hoe smaakvol en krachtig ze op zichzelf ook zijn, een boeiend programma samen te stellen, maar pianist Pierre-Laurent Aimard is daar glansrijk in geslaagd. In zijn recital van vrijdag koppelde hij Kurtág aan Sweelinck en Schumann, vanwege de intense symbiose met het klavier die ook deze componisten erop nahielden.
De afwisseling van groepjes Játékok met twee pakweg vierhonderd jaar oudere Fantasias van Sweelinck was heilzaam, maar vooral de tweede helft, waarin korte stukken van Schumann en Kurtág naadloos en vrijwel om en om in elkaar overgingen, was ongemeen boeiend. Meestercolorist Aimard schakelde probleemloos tussen eeuwen en idiomen en wees trefzeker de weg door het multiversum van Kurtág.
Frits van der Waa 17 oktober 2016
Kijk mee over Reinbert de Leeuw's schouder
Documentaire - De Matthäus Missie van Reinbert de Leeuw
Het is een voorrecht om Reinbert de Leeuw van dichtbij mee te maken in deze documentaire. Regisseur Cherry Duyns laat De Matthäus Missie alle kanten opdwarrelen.
Met de muziek van Bach heeft dirigent Reinbert de Leeuw (78), grootmeester van het hedendaagse repertoire, nauwelijks praktische ervaring. De Matthäus Passion, voor De Leeuw het allerhoogste, kwam relatief recent op zijn pad. Wanneer hij door Holland Baroque wordt uitgenodigd om Bachs meesterwerk te dirigeren, weet De Leeuw niettemin precies hoe hij wil dat het stuk klinkt - nee, hoe het móét klinken.
Documentairemaker Cherry Duyns, die De Leeuw eerder volgde in Toonmeesters, de befaamde reeks portretten van hedendaagse componisten, laat De Matthäus Missie alle kanten opdwarrelen, van uitvoering naar repetitie, van 'Erbarme dich, mein Gott' naar openingskoor. Desondanks is het een voorrecht om De Leeuw van dichtbij mee te maken terwijl hij elke maat uitpluist en zijn broze lijf voegt naar het vuur van de muziek.
Volkskrant/Kevin Toma 13 oktober 2016
Audi toont uitbundige kant met Theatre of the World
.........Maar de kracht van de voorstelling is allereerst gelegen in de schitterende muziek. Andriessen weet zijn vermogen om de meest uiteenlopende jasjes aan te trekken in balans te brengen met de onvervreemdbare sound van zijn schroeiende akkoorden en zijn karakteristieke melodiek met veel zuchtmotieven. Dankzij Andriessens vaste orkest, het ensemble Asko|Schönberg, en zijn lijfdirigent Reinbert de Leeuw staat dit alles als een huis.
Volkskrant/Frits van der Waa 13 juni 2016 .........more
‘Theatre of the World’ van Andriessen succes in LA
De opera ‘Theatre of the World’ van Louis Andriessen beleefde op 6 mei 2016 succesvol zijn wereldpremière in de Amerikaanse stad Los Angeles.
‘Theatre of the World’ is de vijfde opera van Louis Andriessen en gecomponeerd in opdracht van de Los Angeles Philharmonic. De geënsceneerde wereldpremière op 6 mei 2016 vond plaats in de Walt Disney Concert Hall van Los Angeles en de Los Angeles Philharmonic stond onder leiding van Reinbert de Leeuw.
© Marcus Yam - 09-05-2016 - Lees in Los Angeles Times
- - - - - - -
........."Reinbert de Leeuw, who has conducted the premieres of all of Andriessen's operas, captures the score’s ever-changing everything. There are quick successions of six or seven different genres (and three or four centuries' worth) of dance music, updated Renaissance era counterpoint, 20th and 21st century Minimalism, hard-hitting clusters of dissonance and ice-cream sweet scopes of consonance. De Leeuw also managed with precise skill the difficult balances between unamplified orchestra and the punchy amplified voices that Andriessen adores."
Matthäus Passion ingetogen en vol deemoed
Subliem is vooral het verstilde, a cappella gezongen Wenn ich einmal soll scheiden, dat direct volgt op Jezus' kruisdood. Bij Reinbert de Leeuws Matthäus tellen beleving en muzikale waarheid, die altijd plooibaar is.
Voor het koorhek van de Grote Kerk in Alkmaar staat een steigerwerk. Lelijk, maar het dient de schoonheid: daar, achter het publiek, staat het meisjeskoor dat tijdens de uitvoering van Bachs Matthäus Passion de lange koraalmelodieën over de beweeglijke andere partijen heen legt.
Zo wil Reinbert de Leeuw (78) het, die drie jaar geleden zijn eerste Matthäus dirigeerde. Nu doet hij het met het Nederlands Kamerkoor en Holland Baroque, een barokorkest, maar authenticiteit is niet zijn hoofddoel. Bij hem tellen beleving en muzikale waarheid, die altijd plooibaar is. Vandaar twee koren van zestien zangers, meer dan volgens de 'modernste' inzichten gebruikelijk is. Vandaar ook markante contrasten en soms verrassende tempokeuzen.
Het leidt in elk geval tot een boeiende passie-uitvoering, zonder inzinkingen. Dat er toch vlakke momenten zijn, ligt eerder aan enkele solisten en de akoestiek van de kerk. Zo brengt de Duitse bas-bariton Andreas Wolf de Christuspartij met kracht, maar ook met de diepgang van een bidprentje. Daartegenover staan de welsprekende evangelist Benedikt Kristjánsson en de flonkerende sopraan- en altsoli van Joanne Lunn en Delphine Galou.
Opvallend is De Leeuws gedifferentieerde behandeling van de koralen, die soms een miniverhaaltje lijken te bevatten. Subliem is vooral het verstilde, a cappella gezongen Wenn ich einmal soll scheiden, dat direct volgt op de kruisdood. In zijn benadering zitten kleur en drama eerder in de grote lijn dan in de details. De tussenwerpsels ('Wohin?') zijn bijna onnadrukkelijk, en bij Erbarm es Gott klinken de violen niet als geselslagen. Als geheel is de stemming ingetogen en vol deemoed.
Volkskrant/Frits Van Der Waa 18 maart 2016
Reinbert de Leeuw leidt langs mooi naar ronduit geniaal
Als de Tsjechische componist Leos Janácek op z'n 50ste was overleden, schreef zijn landgenoot Milan Kundera, zou hij het hooguit hebben geschopt tot voetnoot in de muziekhistorie. Na z'n 50ste leefde Janácek nog 24 jaar door en componeerde verbluffend eigenzinnige meesterwerken.
De route van onopvallend mooi naar ronduit geniaal valt uitstekend te volgen aan de hand van Reinbert de Leeuw. De dirigent stippelde hem uit in Vlaanderen, waar hij kon beschikken over de koorstemmen van Collegium Vocale Gent en de instrumenten van Het Collectief.
In het door De Leeuw gearrangeerde pianostuk 1.X.1905 hoor je ze binnenwaaien, de typische Janácekritmes, die klinken alsof een gevangene aan zijn ketenen rammelt. Net zo prachtig: Ríkadla, kinderrijmpjes over een hond die zijn staart brak en het wijf dat in de soep viel. Het zijn dwarse, obsessieve klanken van een senior die de grimlach koesterde tot zijn laatste snik.
Guido van Oorschot 2 december 2015, 02:00
Bij Reinbert de Leeuw krijgt Satie iets magisch
Hij gaat al tientallen jaren mee, maar als Reinbert de Leeuw Satie speelt is de magie er nog steeds. Een minuscule vertraging of versnelling krijgt bij De Leeuw al een verbazende expressiviteit.
Reinbert de Leeuw is al tientallen jaren niet weg te denken van de Nederlandse muziekpodia, maar op het moment dat hij Satie gaat spelen, krijgt hij opeens het aura van een levende legende. Een half mensenleven lang is het geleden dat hij een lans brak voor Erik Satie, de excentrieke Franse componist die aan het eind van de 19de eeuw dwars tegen de tijdgeest in kale, statische muziek schreef. De Leeuw was niet de eerste Satie-vertolker, maar wel de eerste die scherp inzag hoe radicaal deze muziek was.
Nu is hij teruggekeerd naar zijn oude liefde, en getuigt daarvan in een reeks Satie-recitals die, als we Amsterdam als voorbeeld mogen nemen, volle zalen trekken.
Magie
Vergeleken met vroeger speelt De Leeuw sommige stukken iets sneller, maar wat hij zelf betitelt als de 'ijzingwekkende eenvoud' komt onverbloemd naar voren in de eenstemmige, quasi-gregoriaanse melodieën en de stapvoetse aaneenschakeling van klankrijke akkoorden. Tussen bijna naïef aandoende stukken als Ogives en Gymnopédies schuilen ook werken als Le fils des étoiles, waarin de harmonieën zijn opgebouwd uit wonderlijke klankstapels die nauwelijks nog van doen hebben met het vertrouwde do-re-mi.
Curieus is dat Saties composities, die meestal meerdelig zijn, in zichzelf gelijk blijven, maar elk hun eigen subtiele signatuur hebben waardoor ze duidelijk te onderscheiden zijn. De Leeuw paart in zijn vertolkingen een donzig toucher en een uitgewogen klankgeving aan een serene rust, waarin een minuscule vertraging of versnelling al een verbazende expressiviteit kan krijgen. De magie is er nog steeds.
Volkskrant / Frits van der Waa 30 oktober 2015
Pijpers Derde Symfonie bevestigt faam als belangrijkste componist
Pijpers Derde Symfonie door het Rotterdams Philharmonisch Orkest bevestigt diens faam als ooit Nederlands belangrijkste componist. Dirigent Reinbert de Leeuw benadrukte in zijn interpretatie de stekelige kanten van Pijper.
........Tegelijkertijd waaien er reminiscenties aan Spaanse muziek en jazz door zijn noten heen. Dirigent Reinbert de Leeuw benadrukte in zijn interpretatie de stekelige kanten van Pijper, maar schonk ook alle aandacht aan de vernevelingen en de zwoelte die intreden na het enerverende begin........... more
Volkskrant / Frits van der Waa 19 oktober 2015
Zomergasten met Reinbert de Leeuw: verhaal met prachtig slotakkoord
Zomergast Reinbert de Leeuw wilde niet over zichzelf praten. Het wisselgeld was echter onbetaalbaar: een avond vol muziek, die dreef op de gepassioneerde verteller, schrijft tv-recensent Jean-Pierre Geelen.
De beste uitzendingen van Zomergasten zijn die waarin de gast één verhaal heeft over wat hem of haar bezielt, de inspiratie en de voorbeelden, zei Zomergast Reinbert de Leeuw, componist, dirigent en 'hartstochtelijk ZG-kijker'.
En zo is het.
Met vrienden had hij vaak kritiek geleverd, en die was niet mals, verzekerde hij presentator Wilfried de Jong. Maar nu hij er zelf zat, zou hij toch een toontje lager zingen, dacht hij. Dat bleek niet waar. De Leeuw was binnen enkele minuten op stoom en was drie uur lang niet meer te stuiten in zijn bezieling voor zijn verhaal, over de muziek die zijn leven beheerst. De Jong kon er af en toe nauwelijks tussenkomen; vragen leken soms nauwelijks nodig.
De Leeuw had het allemaal, drie uur lang - en dat zonder te roken
In de soms wat geforceerde zoektocht van Zomergasten naar gasten uit verschillende geledingen en categorieën (naast de wetenschapper en de schrijver altijd ook een publiekstrekker in de sector Linda de Mol of Youp van 't Hek - en hadden we al een leuke jonge vrouw?) staat dit seizoen na vier afleveringen de tussenstand in het voordeel van de 'klassieke' zomergasten: Freek de Jonge en Reinbert de Leeuw zijn 'vintage VPRO', en leverden toch echt stukken meeslepender afleveringen op dan regisseur Jim Taihuttu en schrijfster Saskia Noort. De sleutel schuilt in het gerijpte verhaal, plus de wil en het vermogen dat over te brengen.
De Leeuw had het allemaal, drie uur lang - en dat zonder te roken. Zijn avond werd een exposé over muziek en het vernieuwen van de taal daarvan. Dat laatste omdat in de oude taal alles wel gezegd is.
Tovenaar
Die avond 'moest' openen met de 'tovenaar' Igor Stravinsky, 'de eerste van de grote componisten van wie fantastisch beeldmateriaal is'. De première van zijn Sacre du printemps in Parijs was het grootste schandaal uit de muziekgeschiedenis. Later componeerde hij hermetische, religieuze muziek, om zichzelf niet te herhalen. De Leeuw zei het hem na: 'Je mag alles herhalen, behalve jezelf.'
Via Arnold Schönberg en John Cage (met de serieus bedoelde première van diens stuk Water walks bij het lachende publiek van een tv-show) ontvouwden zich de opvattingen van dirigent De Leeuw. In pianist Svjatoslav Richter zag hij 'een musicus waaraan alle ijdelheid ontbreekt', en zo hoorde dat. 'Er zijn vele musici die ongelooflijke dingen kunnen op hun instrument. Maar het gaat dan toch te veel om wat zij kunnen. De muzikant gaat dan tussen jou en muziek in staan'.
In de muziekuitvoering draait immers alles om de concentratie. 'Het samenvallen van jou en de muziek, zodat daar niks meer tussen zit.' Helaas wordt dat maar zelden bereikt, reden waarom het eeuwige tekort blijft knagen.
Zelf leek hij zich ook weg te cijferen. 'Dirigent is een overschat beroep', zei dirigent De Leeuw. Zonder dirigent komt een orkest ook een heel eind. Muzikanten en dirigenten staan bovendien altijd ten dienste van de componist, vond hij. 'Je speelt Mahler, niet jezelf.'
Pijnlijk
Daarom ook vond hij het zo pijnlijk te kijken naar de aflevering van AVRO Close Up over Louis Andriessens Imperfect harmony. Dirigent Mariss Jansons leek geen oog en oor voor de aanwezige componist te hebben, de orkestleden keken elkaar voortdurend schamperend aan. Toch leek zijn passie voor muziek niet de enige drijfveer tot wegcijferen. De Leeuw deelde forse tikken uit aan de schrijfster van zijn 'biografie', waarvan hij de autorisatie weigerde na de enorme 'onzin' en fouten die erin zouden staan. Kernbezwaar: het boek ging over hem, en niet enkel over muziek. En het mocht niet over hem gaan.
De Leeuw deelde forse tikken uit aan de schrijfster van zijn 'biografie', waarvan hij de autorisatie weigerde na de enorme 'onzin' en fouten die erin zouden staan
Waarom niet, dat werd niet helemaal duidelijk. Zijn liefdesleven, daarover wilde hij niet praten op tv, en daar had hij zijn reden voor, mystificeerde hij.
Kon het zo zijn dat zijn hartstocht in de muziek is gaan zitten, vroeg De Jong. Licht geïrriteerd leek hem dat 'psychologie van de koude grond'. Hij had er wel 'bepaalde gedachten' over, maar die ging hij niet op tv ontvouwen - zijn goed recht uiteraard, ook in tijden waarin 'je blootgeven' op tv bijna vereiste lijkt.
Het wisselgeld was onbetaalbaar: een avond vol muziek, die dreef op de gepassioneerde verteller. Die voelt zich nog lang geen 75 en beseft dat je in het leven moet leren al die waarheden van rond je 20ste af te leren om zo de ogen te openen voor het nieuwe. Zoals de Russische componiste Galina Oestvolskaja, die in de Stalintijd haar eigen weg ging, en 'urgente, krachtige en dwingende' muziek uit een andere wereld maakte.
De avond vol 'nieuwe' klanken eindigde met oude: de aria Erbarme dich uit de Matthäus Passion van Bach, 'het hoogste dat de menselijke geest heeft voortgebracht in de geschiedenis'. Wat hij geleerd had: zijn zoektocht is een lange reis, maar het raadsel (waaróm is nou juist Erbarme dich zo mooi?) zal nooit worden opgelost - dat is het mooie ervan. 'Het woord houdt op. En dan begint de muziek.'
Prachtig slotakkoord van een drie uur durende symfonie. De Leeuws vrienden zullen tevreden zijn. De kijker ook.
Volkskrant / Jean-Pierre Geelen 11 augustus 2014
Naklank Reinbert de Leeuw
Na een prachtig recital eerder dit seizoen, samen met Barbara Hannigan, keert Reinbert de Leeuw ter ere van zijn zeventigste verjaardag terug naar de Vereeniging voor een soloconcert met op het programma werken van de 'late' Liszt.
Bij het binnengaan in de zaal speelt het 'Jauchzet, frohlocket' uit Bach's Weihnachtsoratorium nog door mijn hoofd, maar bij de inzet van het eerste stuk van de avond, La lugubre gondola, verstomt die innerlijke muziek direct. Het is een duister werk, inderdaad 'luguber'. In de bas klinkt het zwarte water dat tegen de gondel slaat. Donkere tonen overheersen ook de tweede lugubre gondola. Maar dan wordt de klaagzang onderbroken door een passage met zachte arpeggio's in majeur. Het is alsof het bootje even uitzicht biedt op een lieflijk tafereel. De gondel vaart verder, de dramatiek keert terug en het stuk eindigt in een vervreemdend unisono.
Het is Liszt zoals ik het nog nooit eerder gehoord heb. Ook het tweede werk dat op het programma staat is anders dan al het andere. De zeven Hongaarse historische portretten zijn een verzameling stukken vol contrasten en een ware krachttoer voor de uitvoerende. In de krachtige delen is De Leeuw misschien niet helemaal overtuigend. De verstilde passages echter worden schitterend gespeeld met de weergaloze beheerste en zachte aanslag die het spel van De Leeuw kenmerkt.
Na de pauze speelt De Leeuw Via Crucis, een verklanking van de veertien staties van de lijdensweg van Jezus. De muziek is intiem, verstild, kwetsbaar. Alle versiering is weggesnoeid, alle ballast overboord gegooid; wat overblijft ontroert meer dan alle noten van de Liebesträume en Rhapsodieen bij elkaar.
Er zijn veel bijzondere passages. Als Jezus voor de eerste keer valt onder het kruis, klinkt, zacht en lieflijk als een wiegelied, het Stabat Mater. Even is er troost. Ook als Jezus voor de tweede keer valt is de melodie daar. De derde maal veranderen de tertsen in sexten, het lieflijke verdwijnt. Bij de kruisafneming tenslotte horen we de melodie voor het laatst, nu in bittere, verwrongen harmonieen. Troost maakt plaats voor verdriet. Het koraal “O Traurigkeit” is door Liszts toevoeging van een complexe chromatische middenstem nog treuriger dan het origineel. Maar ook hier lijkt er licht door te breken in de duisternis; in de laatste statie klinken hoopvolle akkoorden in het hoge register, met opborrelende triolen uit de diepte, alsof Liszt hiermee ook het slot van het lijdensverhaal heeft willen verklanken; de belofte van de verrijzenis.
Over Via Crucis zei De Leeuw ooit: “Ik denk dat je een lang leven achter de rug moet hebben om zoiets geconcentreerds te componeren.” Er is meer: ik denk dat je een lang leven achter de rug moet hebben om zoiets geconcentreerds uit te voeren. Deze compositie vraagt om een pianist die wars is van show en uiterlijk vertoon, die zich in volledig in dienst wil stellen van de muziek; een pianist als De Leeuw. De soberheid van zijn motoriek lijkt gemaakt voor deze muziek. Erg indrukwekkend was een moment waarop de rechterhand unisono speelde en de linkerhand in langzame spanning opgeheven werd van het klavier, alsof De Leeuw daarmee de tonen uit het instrument wilde trékken. De staties volgden elkaar op onder één grote spanningsboog. Het publiek was zeer aandachtig. De concertzaal kreeg voor even iets gewijds over zich. Verhaal, muziek en uitvoering waren één. Een fantastische prestatie van de pianist die door de voorzitter van de NSvK, prof. Theo van Els, met recht als “dé explorateur van de late Liszt” werd betiteld.
In de schitterende documentaire die Reinbert de Leeuw ooit maakte over het leven en werk van Galina Oestvolskaja brengt De Leeuw het late werk van Liszt in verband met de indringende muziek van deze raadselachtige componiste. In februari leidt De Leeuw een festival, gewijd aan haar muziek. Een absolute aanrader voor allen die vanavond zijn geraakt.
Lucas van Oudheusden
Nijmeegse Stichting voor Kamermuziek,
januari 2009
Music Review | Philharmonia Orchestra of Yale
A Monumental Messiaen Speaks Many Languages
Yale in New York: Reinbert de Leeuw conductedMessiaen’s “Turangalila-Symphonie” on Sunday at Carnegie Hall
The Yale School of Music just finished a weeklong celebration of Messiaen’s centenary, with five concerts, including some of his most significant chamber, symphonic, vocal, piano and organ works, and a symposium.
The centerpiece was a performance of the titanic “Turangalila-Symphonie” (1948) in New Haven on Friday, with the Dutch conductor and Messiaen specialist Reinbert de Leeuw on the podium. And on Sunday evening, Mr. de Leeuw took the Philharmonia Orchestra of Yale to Carnegie Hall to play the 10-movement, 86-minute “Turangalila” again, as part of the Yale in New York series.
The performance was sensational: well prepared, solidly and precisely executed, and rippling with high-energy percussion and brass playing and a fluid interplay of polished strings as well as winds. If you were looking for a demonstration of how completely a conductor can convey an unusual work’s ideas in all their complexity and beauty, and inspire his musicians to play the piece as if it is the most vivid, original music ever written, you could hardly have done better than this.
The “Turangalila-Symphonie” is an odd bird in the Messiaen catalog. It bears several Messiaen hallmarks, including a harmonic language that embraces grandly Romantic consonance and modernist dissonance with equal exuberance, as well as elements of Asian music and philosophy. The Sanskrit of its title means (roughly) “Song of Love,” but although it uses Indian rhythmic cycles, its principal Asian musical accent is Balinese: the rhythmic, melodic and timbral influence of the gamelan is felt throughout, and the penultimate movement, “Turangalila III,” is almost entirely a gamelan meditation.
Yet other Messiaen thumbprints are missing or muted. Bird song, for one, plays a minor role here, though the prominent piano line evokes it during the sixth movement, “Jardin du Sommeil d’Amour” (“The Garden of Love’s Slumber”). And whereas most of Messiaen’s music is an expression of his passion for Roman Catholic mysticism, “Turangalila” is an essay in earthiness and sensuality, inspired mainly by the story of Tristan and Isolde.
Even so, hints of Messiaen’s religiosity find their way into the score: the rich, glorious fortissimo chords near the end of the fifth movement, “Joie du Sang des Étoiles” (“Joy in the Blood of the Stars”), evoke similar passages in his organ works.
But in a way the work’s inspiration, musical sources and relationship with Messiaen’s other music need not matter. Taken entirely on its own, this is a masterpiece of color, texture and peculiarly alluring turns of phrase. Mr. de Leeuw made every moment of it taut and exciting, and Wei-Yi Yang, playing the sparkling piano line, contributed significantly and virtuosically, as did Geneviève Grenier, who produced the score’s otherworldly electronic lines on the ondes martenot.
The next Yale in New York concert is at Weill Recital Hall on Feb. 7
Allan Kozinn
New York Times
Dec. 16, 2008
GRAMMY NOMINATION 2008 Category 105
Best Small Ensemble Performance
(Award to the Ensemble and to the Conductor)
Reinbert De Leeuw, conductor; Barbara Sukowa; Schoenberg Ensemble
Im Wunderschönen Monat Mai
[Winter & Winter]
Jubel en gewijde stilte bij Messiaen *****
Nederlands Kamerkoor en RO o.l.v. Reinbert de Leeuw met Messiaen
Oogverblindend klonk zaterdagavond het slot van Et Expecto resurrectionem mortuorum van Messiaen. Je hoefde niet in kleuren te kunnen horen – zoals de componist zelf wel deed – om verzengd te worden door de felle tinten waarmee hij de wederopstanding verklankte.
De geest van Messiaen waarde dit weekeinde door Den Haag. Het Residentie Orkest eerde de 100 jaar geleden geboren maître. In twee concerten van anderhalf uur klonken zeven stukken. Het programma leverde hevige contrasten op in stijl en sfeer. Religieuze gloed en muzikale virtuositeit, avant-gardistische complexiteit en makkelijk in het gehoor liggende melodieën naast elkaar.
In Trois petites liturgies de la Présence Divine wordt een eenvoudige melodie van het koor omkranst door strijkers en het onaardse geluid van de Ondes Martenot. Een ander zou in zoetige sentimentaliteit zijn ontaard, bij Messiaen is het weergaloos mooi, geflankeerd door jubelzang en complexe akkoorden. Ralph van Raat doorsneed met harde vogelklanken zacht verglijdende lijnen.
Maar ondanks al die variatie is het geheel eigen karakter van de componist overal duidelijk aanwezig. Neem Les Offrandes oubliées uit 1930. Het begint als een gewoon romantisch, impressionistisch orkestwerk. Maar de latere Messiaen vertoont zich er in de fraaie mengklanken en in de langzame, schijnbaar oneindige muziek aan het slot. Of luister naar Chronochromie uit 1960. Messiaen laat er strijkers uitbundig kwetterend tegelijkertijd achttien vogelgeluiden vertolken. Welke andere componist zou dat durven?
De leden van het Residentie Orkest brachten hun vaak extreem virtuoze partijen met spetterende kleuren. En het Nederlands Kamerkoor zong puur en glashelder in O Sacrum Convivium en Cinq Rechants. Dirigent Reinbert de Leeuw is de best denkbare gids door Messiaens wereld. Nooit wordt bij hem kunst kitsch. En hoe langzaam ook, de muziek verliest nergens zijn spankracht. De Leeuw gelooft hoorbaar heilig in elke noot van Messiaen. De gewijde stilte waarin het eerste concert begon en de jubel van het publiek na afloop spraken boekdelen.
AD/Haagse Courant
Winand van de Kamp
17/11/2008
Het Orkest is een orgel bij Messiaen
Residentie Orkest, Nederlands Kamerkoor en Nationaal Jeugdkoor o.l.v. Reinbert de Leeuw
Componist Olivier Messiaen had een rotsvast geloof in God. Dirigent Reinbert de Leeuw heeft een rotsvast geloof in de muziek van Messiaen. Daarvan getuigde hij in Den Haag opnieuw indringend in concerten met alle uitersten van Messiaens werk: van het stille, ingetogen koorwerk O Sacrum Convivium (1937), waarin elke seconde de eeuwigheid leek te bevatten, tot de verpletterende fortissimo-akkoorden aan het slot van Et Expecto resurrectionem mortuorum (1965).
Tijdens een panelgesprek (zonder de Leeuw, maar met pianist Ralph van Raat, organist Jan Hage en huisvriend van Messiaen Leo Samama) kwam de vraag aan de orde of Messiaens orgelmuziek dezelfde karakteristieken kent als zijn orkestmuziek. Maar tijdens de concerten bleek die vraag eigenlijk te moeten worden omgekeerd: Messiaen, heel zijn leven ook organist, benaderde juist het orkest als een groot orgel.
Het was te horen in het koper in Couleurs de la Cité céleste (1964), dat als één blok wordt ingezet om verschillende registers neer te zetten. Of, een kleiner maar minstens even belangrijk detail, het perfect uitgevoerde vibrato van de altviolen in Les Offrandes oubliées (1970). Geen expressief vibrato, maar juist een exacte zweving met een klank die lijkt op het ‘tremolo’ van veel kerkorgels.
Het Residentie Orkest, dat eerder dit jaar bij de Nederlandse Opera al furore maakte in Messiaens’ opera Saint François d’Assise speelde voortreffelijk, met spatgelijke vogelsalvo’sen een bewonderenswaardig volgehouden intensiteit. Vooral de slagwerksectie, die bij Messiaen altijd goed aan zijn trekken komt, maakte indruk in de hypercomplexe figuren van Chronochromie (1960) en de rituele gongslagen van Couleurs en Et Expecto.
Pianist Ralph van Raat, steeds meer de Leeuws vaste Messiaenpianist, speelde licht en lenig talloze vogelzangen. Dat deed hij meestal met het orkest, dienstbaar of prominent, maar ook als schril contrasterende interruptie bij de bedachtzame verzuchtingen van het koor in Trois petites liturgies de la Présence Divine (1944).
Het Nederlands Kamerkoor, dat dreigt zichzelf op te heffen na enorm te zijn gekort, leverde een al even uitmuntende bijdrage, zowel collectief ( O Sacrum Convivium) als in de solistische passages van Cinq Réchants (1948). In Trois petites liturgies werden de dames van het Nederlands Kamerkoor aangevuld met enkele meisjes van het Nationaal Jeugdkoor, wat de engelachtige klank ten goede kwam.
Wel leken koor en orkest het onderling en intern af en toe niet helemaal eens over hoever er ná de slag van Reinbert de Leeuw moest worden ingezet, wat tot enkele schoonheidsfoutjes leidde. Die mochten echter niet verhinderen dat het werk onder leiding van een haast extatische De Leeuw eindigde in de allerhoogste tederheid, los van alle aardse beslommeringen.
Gehoord: 15/11 Dr. Anton Philipszaal, Den Haag
Jochem Valkenburg
NRC Handelsblad
17/11/2008
KATEGORIE 8: "KLASSIK-OHNE-GRENZEN"
Barbara Sukowa (Gesang),
Schönberg Ensemble,
Reinbert de Leeuw (Klavier/Leitung)
Schubert / Schumann, Bearbeitung Reinbert de Leeuw:
Im wunderschönen Monat Mai
Music Edition Winter & Winter
The Schönberg Ensemble
Friday's concert by The Schönberg Ensemble was a surprising offering, showcasing the extraordinary technique, control and sense of adventure from this premier European group.
Under the baton of founding conductor Reinbert de Leeuw, The Schönberg Ensemble has played halls and festivals across the globe for over 30 years, branching out beyond their eponymous Arnold Schönberg to a broad repertoire of non-symphonic works.
Friday's program at Hamer Hall featured Canadian soprano Barbara Hannigan in Uma Só Divina Linha and Mysteries of the Macabre. Hannigan's masterful and pure voice aligns superbly with the similar technical and aesthetic confidence of the Ensemble, and generated the highlight of the concert with the highly performative and mischievous Mysteries.
The evening opened with Australian composer Michael Smetanin's Micrographia, a dense, structural and measured exploration along chromatic lines, with a remarkable twin solo performance from percussionists Ger de Zeuuw and Joey Marijs, jointly attacking their marimba bare handed in a blend of surgical precision and martial energy.
The Ensemble was then joined by Hannigan for the first of her two solos in Jan van de Putte's Uma Só Divina Linha. Putte's piece showcases the remarkable control and restraint of the Ensemble and Hannigan as it builds from silence, through hushed breathed tones, generating palpable anticipation which transforms Hannigan's first, immaculately placed note into a cathartic and evocative moment. It is during this piece that the Ensemble and de Leeuw truly showcase their talent for imagery and performance, with a truly interactive partnership between soloist, conductor and Ensemble.
The second half of the evening further explored these strengths of the Ensemble, performing pieces by György Ligeti, a long time collaborator with the Ensemble. Although sharing a composer, these two pieces presented polar stylistic extremes. Kammerkonzert strode with a nervous and unsettled pace, with jittery strings and anxious woodwinds. The sound of the Ensemble can be described as cinematic in feel, with particularly vivid and bold dynamics and a sense of imagery not bound by traditional expectations of musical structure.
After the disciplined Kammerkonzert, the remarkable Hannigan appeared again, sneaking onto stage donned in a full-length leather coat and a dominatrix outfit (replete with ink-black wig) - a costume not easily imagined on an accomplished soprano, but pulled off with such attitude and performative ease. Hannigan strode around the stage, challenging the audience with physical presence and the sheer power and quality of her voice.
Mysteries of the Macabre's score illustrated the scope of Hannigan's skills dragging her from guttural lows through to piercing, clarion highs. The Ensemble similarly raced through the score with vigour and an adroit playfulness - the disjointed and energetic sound punctuated with orchestra vocalisations (a hallmark of the evening) and a crowd favourite moment of the normally sombre de Leeuw having the conductor's score usurped by Hannigan, and de Leeuw later offering a deadpan comic exasperation.
The evening was a superb demonstration of The Schönberg Ensemble's deft musical skill and bold and imaginative approach to performance. De Leeuw's leadership of the Ensemble is marked by a ferocious attention to detail and precision, and a desire to explore the boundaries of contemporary musical expression. The Schönberg Ensemble's program at Melbourne Festival is an exciting and edgy one, and Friday's audience demonstrated their enthusiastic approval with ovation after ovation after ovation for these superb musicians.
Review by Jez Hunghanfoo
Melbourne International Arts Festival
October 13, 2008
Feest met zwart randje
Dirigent Reinbert de Leeuw, oprichter van het Schönberg Ensemble, houdt niet zo van verjaardagen. Toch moest hij er gisteravond aan geloven. Op de dag dat hij zeventig werd, kreeg hij van zijn muzikale vrienden een concert aangeboden in het Muziekgebouw aan 't IJ.
Ze waren er allemaal, van componist Louis Andriessen tot violiste Vera Beths en van sopraan Barbara Hannigan tot het voltallige Asko|Schönberg, ontstaan na de fusie van De Leeuws geesteskind met het Asko Ensemble.
Het werd een mooi feest met een zwart randje. Hoewel de jarige zichtbaar genoot van de hoogwaardige uitvoeringen en van de lofzangen aan zijn adres, kon hij geen moment vergeten dat zijn ensemble in zwaar weer verkeert.
Twee weken geleden besloot het Nederlands Fonds voor Podiumkunsten+ de subsidie van het Asko|Schönberg met een kwart te verminderen. Andere gezelschappen als het Nederlands Kamerkoor zijn nog harder getroffen door de bezuinigingsdrift van het NFPK+.
Gaandeweg kreeg de avond het karakter van een gezamenlijke actie om de dreigende schade aan de Nederlandse ensemblecultuur te beperken. Ceremoniemeester Frans de Ruiter, decaan van de Faculteit der Kunsten van de Universiteit Leiden, kondigde de komst aan van een internationale schaduwcommissie die een onafhankelijk oordeel over het onderwerp moet vellen.
Als steunbetuiging kregen de zangers van het noodlijdende Nederlands Kamerkoor een extra applausronde nadat ze Messiaens motet O sacrum convivium hadden gezongen. De jarige zelf nam het in zijn emotionele dankwoord op voor het koor en voor de eveneens getroffen Willem Breuker, wiens fanfare-achtige Introïtus het concert op vrolijke wijze had ingeluid.
Gelukkig waren er meer geestige momenten. Een vermomde Barbara Hannigan met grijze pruik stal al zingend de show met een weergaloze imitatie van een heftig dirigerende Reinbert de Leeuw. Ze kan zo bij Koefnoen aan de slag. Even spitsvondig als hartverwarmend was de lofprijzing die Connie Palmen uitsprak. Ze portretteerde het feestvarken als een zachtmoedige romanticus die uitstekend voor zijn vrienden zorgt.
Ook Job Cohen was op dreef. Hij prees De Leeuws tomeloze inzet als inspirator, pedagoog en propagandist voor de nieuwe muziek. Namens de koningin benoemde hij de jarige tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Van zijn musici kreeg De Leeuw een metronoom, van Louis Andriessen een nieuw lied over een reiger. Op voorspraak van directeur Tino Haenen mag hij zich voortaan artist-in-residence van het Muziekgebouw noemen.
Verjaardagsconcert voor Reinbert de Leeuw. Uitvoerenden: Asko|Schönberg en anderen. Werken van Breuker, Knussen, Messiaen, Schönberg, Van Vlijmen, Andriessen, Benjamin en Ligeti. Gehoord:gisteren, Muziekgebouw aan 't IJ.
Parool, 8 september 2008
Michel Khalifa
Lees ook het interview Vrij Nederland
A Taste for the Natural, and Celestial
OLIVIER MESSIAEN, the visionary French composer who died in 1992, experienced a form of synesthesia, sensing colors when he heard certain sounds or harmonies. Much of his music can certainly have a synesthetic effect on the listener, who during the third movement of “Des Canyons aux Étoiles” (“From the Canyons to the Stars,” 1971-74) might imagine multicolored paintballs exploding against a white canvas in a Jackson Pollock-like frenzy.
This glittering 12-movement orchestral suite was inspired by Messiaen’s 1972 visit to southern Utah and commissioned by the patron Alice Tully in honor of the American bicentennial. It is included in a six-CD boxed set of recordings of works from different periods of his life, originally released on Montaigne and now reissued on the Naïve label in honor of the Messiaen centenary.
Messiaen, a practicing Roman Catholic, described “Des Canyons” as “an act of praise and contemplation” that “contains all the colors of the rainbow.” A composer with a distaste for cities, he was deeply interested in the cosmic, the religious and the natural worlds. Nature, he said, “never displays anything in bad taste.” He had a particular fascination with birds, which he called “the earth’s first musicians,” and this ornithological obsession manifested itself in the transcriptions of bird songs that feature prominently in many of his works. In “Des Canyons,” he represents varieties of orioles with piano, xylorimba and woodwinds.
Reinbert de Leeuw and the Schoenberg Ensemble evoke the striking canyon panoramas with energy and finesse. Marja Bon, a pianist, makes impressive contributions, as does Hans Dullaert in a haunting horn solo. The musicians bring the requisite awe to the finale, “Zion Park and the Celestial City,” which intersperses an ecstatic brass chorale with bird song and conjures a blinding sunrise with a triumphant A major chord of shimmering strings. A peak in Utah was later named Mount Messiaen.
The other major work here is the luminous “Transfiguration de Notre Seigneur Jésus-Christ” (1965-69), a majestic piece for large choir and orchestra and seven instrumental soloists. Mr. de Leeuw leads the Netherlands Radio Symphony Orchestra and Choir and the Brussels BRTN Choir.
Based on texts from Thomas Aquinas, the Gospels and the Latin liturgy, the composition reflects Messiaen’s many musical influences (among them, Debussy, Indonesian gamelan and Greek and Indian rhythms) and his stylistic trademarks (frenzied, rhythmically complex outbursts, kaleidoscopic and exotic percussion, modal harmonies, lyrical interludes and dramatic chord clusters). The fiendishly virtuosic piano writing is played excitingly here by Yvonne Loriod, Messiaen’s second wife.
There is plenty of bird song intertwined with the transcendent music of “Transfiguration,” from calm melodies to the almost cacophonous “Candor Est Lucis Aeternae,” in which it sounds as if rival bird gangs were battling it out with one another and the singers. The ensembles sound luminous in movements like “Choral de la Sainte Montagne” and “Choral de la Lumière de Gloire.” The choruses sing their plainsong-inspired music with passionate solemnity, and the soloists and vast orchestral forces illuminate the complex score’s myriad colors with fervent devotion.
To celebrate the centenary of the French composer Olivier Messiaen, above in 1952, the Naïve label has issued a six-CD boxed set.
The almost dizzying palette of “Sept Haïkaï” (1962), inspired by a visit to Japan, is brilliantly illuminated by Pierre Boulez (a student of Messiaen, whose pupils also included Karlheinz Stockhausen and the English composer George Benjamin), the Ensemble Intercontemporain and Ms. Loriod.
Messiaen’s sensation of colors was integral to “Sept Haïkaï,” in which he described particular sonorities representing varying hues, like the “green of the Japanese pines, the white and gold of the Shinto temple.” It also inspired “Couleurs de la Cité Céleste” (1963), a work for piano and small orchestra in which Messiaen musically expresses his vision that “the light of the city was like crystalline jasper.” The musical brushstrokes are conveyed by Ms. Loriod and the ensemble, who also vividly explore the intricacies of “Oiseaux Exotiques” (1955-56) and “Un Vitrail et des Oiseaux” (1986). These performances were recorded live at a 1988 concert celebrating Messiaen’s 80th birthday at the Théâtre des Champs-Élysées in Paris.
The boxed set also includes “Visions de l’Amen” (1943), a piano duo that hints of the marvels to come in “Vingt Regards sur l’Enfant-Jésus,” the mammoth solo work Messiaen wrote the next year for Ms. Loriod. “Visions” is performed here with sensitivity and startling muscularity by Maarten Bon and Mr. de Leeuw. The final movement sounds as though hundreds of bells were pealing simultaneously over the playing of a jubilant organist.
Messiaen, whose prose was as colorful as his music, described those moments as evoking “the entire rainbow of the precious stones of the Apocalypse ringing, clinking, dancing, coloring and perfuming the light of life.”
The New York Times
Vivien Schweitzer
August 15, 2008
Holland Festival 2008
Louis Andriessen “ La Commedia”
Asko-Schönberg Ensemble, Synergy Vocals, Solisten olv Reinbert de Leeuw
Regie: Hal Hartley
Wereldpremière: 12 juni 2008, Carré, Amsterdam
Watervlugge metamorfoses in meesterlijke Andriessen-opera
Jarenlang dagelijks bootjevarend door de grachten van Amsterdam, kwam componist Louis Andriessen er naar eigen zeggen achter dat die stad hetzelfde grondplan had als Atlantis. Of, zoals Andriessens favoriete schrijver Paul Auster ooit schreef, dat de grachtenringen van Amsterdam een overeenkomst vertoonden met de hellecirkels uit de ‘Divinia Commedia’van Dante Aleghieri. Andriessens Amsterdam ‘gaat over een andere stad’, zoals zijn muziek ook altijd over andere muziek gaat.
….. het Asko/Schönberg Ensemble speelde paradijselijk onder De Leeuw.
Trouw 14/6/2008
Amsterdam in beeld in ‘La Commedia’
…. Opnieuw zeer krachtig gedirigeerd door Reinbert de Leeuw
NRC 13/06/2008
Geslaagde reis Louis Andriessen
.. De musici van Het Asko?Schönber Ensemble leveren vakwerk af onder de experte leiding van Reinbert de Leeuw
Parool 13/06/2008
Hemelhoog gejuich en hels geloei
… de gedreven dirigerende Reinbert de Leeuw weet met het Asko/Schönberg Ensemble de puzzelstukjes virtuoos op hun plaats te krijgen.
Telegraaf 16/06/2008
(Interview Louis Andriessen: "See Articles-Interviews)
Im wunderschönen Monat Mai ..........
ist die vielleicht faszinierendste Musik- und Filmproduktion des bisherigen Jahres. Das einstündige Konzert, aufgenommen in der Felix Meritis in Amsterdam, präsentiert dreimal sieben Lieder nach Schumann und Schubert in kammermusikalischer Bearbeitung durch Reinbert de Leeuw, der das Orchester selbst vom Klavier aus führt. Im Mittelpunkt der Aufnahme steht keine Geringere als Barbara Sukowa, um deren auratische Präsenz und wunderschöne, natürliche Stimme das faszinierende Projekt konzipiert wurde. ‘Barbara Sukowa singt?’ werden nun viele fragen. Sicher, die meisten werden die in Bremen geborene Schauspielerin wohl in erster Linie durch Film und Fernsehen kennen, vielleicht der eine oder andere durch ihre Zeit am Theater. Unter Fassbinder - so müsste man fast sagen - gelang ihr dann auch der Sprung in die klassische Musik, denn nach ihrer Rolle in Lola, wurde sie vom Schönberg-Ensemble eingeladen, um im Pierrot Lunaire zu singen. Arnold Schönbergs gewaltiges Frühwerk, durch die ‘Sprechstimme’ scheinbar für Schauspieler prädestiniert, wurde unter Sukowa zu einem neuartigen Meisterwerk, und ihre gesanglichen Qualitäten waren alsbald ebenso neben ihren schauspielerischen bekannt, so dass renommierte Dirigenten, wie Maurizio Pollini oder Esa-Pekka Salonen auf ihre Präsenz nicht mehr verzichten wollten.
Diese zweite Karriere als ‘Schauspiel-Sängerin’ hat nun mit der Winter & Winter Produktion Im wunderschönen Monat Mai ihren vorläufigen Höhepunkt erreicht. Mir ihrer glasklaren, lieblichen Stimme gibt Sukowa den ‘artifiziellen Volksliedern’ Schuberts und Schumanns - klassische Puristen mögen dies verneinen - das denkbar perfekte Timbre. Doch damit nicht genug. Neben ihrer gesanglichen Kunst, überzeugen vor allem die im Sprechgesang deklamierten Passagen, die besonderen Wert auf die Lyrik von Heine, Goethe oder Eichendorff legen. Wie einst Klaus Kinski haucht, faucht, schreit, winselt, stöhnt und flüstert Sukowa die lyrischen Wort und Sätze, als wären es ihre eigenen, und als ginge es um Leben und Tod. So erschließt sich Wort und Ton, ergibt sich eine Einheit von tieferer Erkenntnis, sowohl der Kunst Heines/Goethes als auch der Musik Schumanns/Schuberts.
Die großartige, wohl bedachte Orchestrierung von de Leeuw unterstützt dabei den Vortrag dramaturgisch entscheidend, steigert gezielt Pathos, Wut, Melancholie und Sehnsucht, und findet vor allem - ganz im Sinne Schönbergs - für jede Atmosphäre subtil eine adäquate Klangfarbe.
Im wunderschönen Monat Mai ist eine bedeutende künstlerische Wiedergeburt der Lieder Schuberts und Schumanns. In der dramatischen Ästhetik der Romantik, zerrissen zwischen Geist und Gefühl, verbirgt sich der Bruch der Moderne. Barbara Sukowa, Reinbert de Leeuw und das Schönberg-Ensemble haben dies in ihrer gegenwärtigen Interpretation wie selten zuvor zum Ausdruck gebracht.
Klassik.Com
24.06.2008
Label: Winter & Winter
Interpretation: *****
Klangqualität, Repertoirewert, Booklet, Regie: *****
Mark Stryker's fresh thoughts on new music
Classical music gets typecast as art cordoned off from daily life. But it's impossible to listen to the six-CD box "Olivier Messiaen, 1908-1992" (**** out of four stars, Naive) and not feel a composer embracing the viscera not only of our world but ones that might lie beyond.
The transcendent power of erotic love, the mysticism of religious faith, the magical wonders of the natural world, especially the birdsongs that the composer famously channeled, all find expression in the French modernist's sensual music. Messiaen had a soul devoted to faith and love, a mind committed to innovation and an ear mesmerized by beauty -- a recipe for some of the most startling, original music of the 20th Century.
Detroiters have been blessed this summer with festival performances of Messiaen's best-known works, the "Quartet for the End of Time" (a plea for humanity written in a prisoner-of-war camp) and the "Turangalîla Symphony" (an orgiastic exploration of Messiaen's obsessions). Newcomers are encouraged to track down Tashi's recording of the Quartet (RCA) and conductor Myung-Whun Chung's "Turangalîla" (Deutsche Grammophon).
Anyone looking to take the next step should gobble up the Naive label's box. Priced to move at $30, it's a terrific bargain. The set collects stand-out performances of such key works as the massive 90-minute orchestral pieces "From the Canyons to the Stars" and "The Transfiguration of Our Lord Jesus Christ." Both feature crackerjack Dutch ensembles conducted by Messiaen expert Reinbert de Leeuw. You also get "Visions de l'Amen" for two pianos, played by de Leeuw and Maarten Bon, and four works, including "Oiseaux Exotiques" ("Exotic Birds"), conducted by another Messiaen champion, Pierre Boulez.
The highlight is "From the Canyons to the Stars" ("Des canyons aux étoiles"), scored for small orchestra with a concerto-like piano part. Premiered in 1974, the piece was inspired by the American West, particularly Utah. The music swings between austere soundscapes, otherworldly textures and atmospheres, exotic sound effects like a wind machine, solo piano flourishes, enchanted transcriptions of birdsongs and the kind of glistening beauty that connects the dots between the human heart and the far side of the avant-garde.
"Visions de l'Amen," a 48-minute meditation on divine creation, submission, desire and more, has a tactile quality that inflames the philosophy with red-blooded feeling. By turns lyrical and fierce, the music moves from quiet contemplation to sustained ecstasy and reminds me of something Messiaen once said: "A piece of music must be interesting, it must be beautiful, and it must touch the listener."
DG Concerts, the download wing of Deutsche Grammophon, has issued "American Voices" (**), an engaging survey of home-grown chamber music, ranging from John Antes' D Minor Trio for Two Violins and Cello (1780), one of the earliest pieces of classical music by an American, to the world premiere of Joan Tower's "A Gift" for piano, flute, clarinet, bassoon and horn. Also included are mostly repertory staples by Gershwin, Barber and Bernstein, as well as Ruth Crawford Seeger's ultra-modernist String Quartet (1931), an unsung masterpiece. These Chamber Music Society of Lincoln Center performances were recorded in February in New York.
The historical sweep is fun; Tower's piece is both clever and expressive; and clarinetist David Shifrin gets to the songful core of Bernstein's "Clarinet Sonata." On the other hand, the Jupiter String Quartet's game reading of Seeger's Quartet doesn't quite catch fire, and the overly traditional program could stand a bit more edge. (Available through iTunes, $9.99)
Gloria Cheng's "Piano Music of Salonen, Stucky and Lutoslawski" (****, Telarc) is a joy on all counts. The contemporary works by American Steven Stucky and Finn Esa-Pekka Salonen are consistently inventive, especially the former's muscular yet lyrical "Four Album Leaves" (2002) and the latter's breathless sprint "YTA II" (1985) and a rhythmic tornado called "Dichotomie" (2000).
The one older work, Witold Lutoslawski's 1934 Sonata, was written in the Polish composer's early days when he was still working his way through the influences of Ravel, Szymanowski and Stravinsky. But it makes an ideal foil here -- Stucky writes that he and Salonen belong to Lutoslawski's aesthetic lineage. Cheng brings a dazzling range of color, clarity, nuance and emotional commitment to the performances.
Young French violinist Renaud Capuçon, who gave a ravishing account of Saint-Saens' First Violin Concerto last year with the Detroit Symphony Orchestra and has a strong record in contemporary music, turns his attention on "Capriccio" to 21 light miniatures and transcriptions (***, Virgin). Included are old faves by Kreisler, Schubert and Dvorak, but also tuneful pieces you don't hear often by Elgar, Szymanowski, Korngold and others.
Capuçon, accompanied by pianist Jerome Ducros, walks a deft line here, playing with delicacy, warmth and taste but also tapping into a vein of romantic sweetness with an occasional slide or extra dab of vibrato. This repertoire isn't particularly fashionable these days, but when well-played its charms remain as seductive as ever.
MARK STRYKER, FREE PRESS MUSIC CRITIC • August 3, 2008
Himmelsboten und paradiesische Party
Opern von Olivier Messiaen und Louis Andriessen beim Holland Festival
Aus Dantes "Göttlicher Komödie" eine nicht-missionarische Oper zu machen, das war hingegen das Anliegen von Louis Andriessen und Hal Hartley. Andriessen gilt als wichtigster niederländischer Komponist der Gegenwart, Hartley ist erfolgreicher Filmemacher, er inszenierte aber auch schon Theaterprojekte. Bei "La Commedia" verband sich nun Andriessens beständig aufgepeitschte Musik mit Hartleys eher ruhiger Personenführung. Im Zentrum stehen Dante (glänzend: Cristina Zavalloni), seine aus dem Totenreich zurückgekehrte Geliebte Beatrice (eindrücklich: Claron McFadden) und Luzifer (mal singend, mal sprechend - beides gut: Jeroen Willems).
Die drei begegnen sich auf einer kreisförmigen Bühne, klettern auf Baugerüste und agieren kleine wie größere Scharmützel aus. Um sie herum sind behelmte Bauarbeiter, die alles im Blick zu behalten versuchen und nebenbei kleine Plastikbälle mittels eines Krans emporheben, was jedoch nicht immer leicht ist. Eigentlich sind es keine Plastikbälle sondern menschliche Seelen, die den Weg aus dem Purgatorium finden sollen, die Arbeiter sind sozusagen paradiesische Geburtshelfer. Was szenisch ziemlich durchgeknallt klingt, wird durch Andriessens Soundtrack noch verrückter.
Die Musik rast - teils elektronisch angereichert - durch den Raum, Strawinsky-Einsprengsel wechseln mit sattem Big-Band-Sound, italienischen Schlagerzitaten und einem tiefen Griff ins holländische Liedgut (selbiges interpretiert der vorzügliche Kinderchor De Kickers). Weil Andriessen auch noch schönste Bögen für Beatrice schreibt und Reinbert de Leeuw das Asko und Schönberg Ensemble sowie die Synergy Vocals exzellent dirigiert, wird der Abend ein echter Partyknaller. Als weitere Bildebene sieht man auf diversen Leinwänden einen von Hartley gedrehten Film, dessen Spielorte vorwiegend Amsterdams Grachten oder das naheliegende Meer sind. Erzählt wird von einer reichlich irren Musikertruppe, die es nach Holland verschlägt und die ebendort auf Figuren trifft, die Dante, Beatrice und Luzifer verdächtig ähneln …
Jörn Florian Fuchs - 12.06.2008
© 2008 Deutschlandradio
BBC-prijs voor Reinbert de Leeuw
AMSTERDAM (ANP) - De cd All Things Change van het Schönberg Ensemble en het Nederlands Kamerkoor onder leiding van Reinbert de Leeuw is bekroond met een Jury Award 2008 van het BBC Music Magazine. Dat heeft een woordvoerder van Schönberg Ensemble dinsdag laten weten. De plaat bevat werken van componist Mauricio Kagel.
Het BBC Music Magazine, een maandelijkse uitgave, is naar verluidt het best verkopende tijdschrift over klassieke muziek ter wereld. Sinds 2006 worden de BBC Music Magazine Awards jaarlijks uitgereikt.
ANP - dinsdag 22 april 2008
Rundfunkchor flüsterte Engelsnamen
Harveys “Messages” in der Philharmonie
Berliner Philharmoniker u.L.v. Reinbert de Leeuw
Zum ersten Mal am Pult der Berliner Philharmoniker: Reinbert de Leeuw aus den Niederlanden, ein hochgewachsener, schlanker, weisshaariger Herr reifen Alters, der sich am Pult geradezu als Wundertäter der Moderne erwies. Er dirigierte Werke von Varèse, Strawinsky, Messiaen mit hinreissender Einsicht und Durchsetzungskraft: ein Inspektor des Neuen, das über ein Dreiviertelhundert hin durchaus nicht alt geworden, sondern ein auftrüttelndes Abenteuer eblieben ist.
Darüber hinaus verstand es de Leeuw glänzend, die “Messages” von Jonathan Harvey , ein Auftragserk des Rundfunkchors Berlin, zur Uhrauführung zu bringen.Harvey (69), reich applaudiert, glich seinem Dirigenten annähernd wie ein Zwillingsbruder. Beide Herren waren dem Publikum eindeutig herzlich wilkommen – und dem Rundfunkchor auch. Er sang unübertrefflich! [ - ] Soviel künstlerische Ebenbürtigkeit von Instrumentalisten und Chorsängern im musikalisch durchaus Unherkömmlichen erlebt man tatsächlich nicht alle Tage..
Berliner Morgenpost
1.04.2008 – Klaus Geitel
Himmelsmusik mit und ohne Kitschzusatz
Reinbert de Leeuw dirigierte die Berliner Philharmoniker
Stellen Sie sich den christlichen Himmel made in Hollywood vor: Auf rosigen Wölkchen ruhen Engels-Chöre, die mild-verklärte Weisen singen, getragen von Geigen-Gloriolen, Harfen-Rauschen und dem silbrigen Klang der ja nicht umsonst so genannten Celesta. Zu diesem Film haben die Berliner Philharmoniker am Sonnabend den Soundtrack geliefert, und zwar nicht mit irgendeiner vergessenen Schmonzette des 19. Jahrhunderts, sondern mittels einer Uraufführung des britischen Zeitgenossen Jonathan Harvey. "Messages" heißt sie, und in ihr hatte der Rundfunkchor Berlin - gemeinsam mit der Fundación de la Semana de Musica Religiosa de Cuenca auch Auftraggeber - 100 Engelsnamen zu singen, vorwiegend in sanften diatonischen Wellenbewegungen. Von mit geschlossenem Mund zu summenden Passagen über mit einem Bogen angestrichene Becken bis zum tiefsinnigen Gongschlag ließ das Stück wirklich nichts aus. Es gehört schon Mut dazu, den Kitsch-Vorwurf so ungerührt herauszufordern.
Reinbert de Leeuw, der große alte Mann fürs Zeitgenössische in den Niederlanden, hat das Stück mit ästhetischer Unerschrockenheit geleitet. Und ebenso fabelhaft hat er drei radikal unterschiedliche Stücke des 20.Jahrhunderts dirigiert, die offensichtlich um Harveys Werk herum gruppiert worden waren: Die Damen des Rundfunkchors sangen noch in Olivier Messiaens "Trois petites Liturgies de la Présence Divine" (1945), der dort zum klavierzwitschernden Einsatz kommende Pianist Peter Serkin spielte auch in Igor Strawinskys Konzert für Klavier und Bläser (Neufassung von 1950), und da man schon mal die übrigens gleichfalls fabelhaften philharmonischen Bläsersolisten versammelt hatte, ward auch noch Edgard Varèses "Intégra les" (1924/25) aufs Programm gesetzt.
Gerade die Heterogenität ließ den Abend zu einer lustvollen Entdeckungsreise werden. Bei Varèse entdeckte de Leeuw Fanfaren und Trommelwirbel, gleichsam archaisierende Signalmusik; bei Strawinsky wählte er einen weltmännisch-leichtfüßigen Zugang, dem sich Serkin manchmal beinahe allzu diskret unterordnete, selbst im Solospiel fast wie ein Orchesterpianist wirkend; der Messiaen gelang bei aller Verklärtheit absolut kitschfrei und zutiefst heiter. Hätte es an diesem Abend einen Himmelsmusikkomponierwettbewerb gegeben, Messiaen wäre aus ihm als klarer Sieger hervorgegangen.
Wolfgang Fuhrmann
Berliner Zeitung, 31.03.2008
Mauricio Kagels ‘Divertimento? Farce für Ensemble’, ein Werk, das man so und nicht anders von Kagel erwartet …
Hervorragend gelang das Werk auch durch die kongeniale Mitarbeit des Schönberg Ensemble Amsterdam unter seinem Leiter Reinbert de Leeuw. De Leeuw ist wie kaum ein zweiter prädestiniert für die Interpretation von Kagels Irritationen, und so entsteht eine höchst persönliche, musikalisch wie darstellerisch tiefe und zugleich unterhaltsame Darbietung.
Klassik Com, 13-12-07/ Dounaueschinger Musiktage